مرگی با طعم تراژدی

گمشده های تئاترشهر 
مرگی با طعم تراژدی
یادی از ارسلان پوریا

نویسنده: افسانه شفیعی

20 سال پیش نویسنده ای در اوج تنگدستی و تنهایی در کلبه چوبی اش در شهسوار بر اثر سکته قلبی درگذشت. او ارسلان پوریا بود؛ نویسنده ای که نوشتن را در دهه 30 آغاز کرد. گفته می شود اگر اندوخته ای می داشت، می توانست پس از سکته اولش، با عمل جراحی سالیان دیگر نیز زندگی کند و بنویسد اما او مردی چنان شریف و بلندنظر بود که نخواست دست نیاز به سمت کسی دراز کند. مرگ ارسلان پوریا مثل سرنوشت آثارش بی شباهت به تراژدی نیست. او در طول زندگی اش کمتر فرصت یافت نوشته هایش را به چاپ برساند. بیشتر آثارش هنوز منتشر نشده برجاست اما کسانی که به تاریخ نمایشنامه نویسی و شعر کلاسیک فارسی علاقه مندند او را می شناسند چرا که او مبدع نوعی از نمایشنامه بود که خود نمایشنامه آهنگینش می نامید و بی شباهت به آثار شکسپیر نیست. ارسلان پوریا یکی از برجسته ترین نمایشنامه نویسانی است که راه فتحعلی آخوندزاده و عبدالکریم طالبوف در دوران صدر مشروطیت را ادامه داد. متاسفانه فعالیت های سیاسی اش در دهه های 30 و 40 باعث شد اکثر نوشته هایش گرفتار سکوت شود و به بایگانی راکد تاریخ راه یابد. بعد از کودتای 28مرداد به کلی از سیاست کناره گرفت و به عرصه ادبیات پناه برد. سه نمایشنامه نخست وی به نام های «تراژدی افشین»، «ناهید را بستای» و «تراژدی کمبوجیه» در سال های 1336 و 1337 به نوعی سوگنامه زندگی خود نویسنده است. در سال 1338 «آرش تیرانداز» را نوشت و باعث شد بسیاری از نویسندگان به تقلید از او به سراغ آثار کهن فارسی بروند. در سال 1340 مجموعه اشعارش به نام «سرود آزادی» منتشر شد. «تازیانه بهرام» و «رستاخیز تبریز» دو نمایشنامه آهنگین اوست که پوریا به استادی با حفظ وزن تا پایان نمایشنامه و به سبک شعر کلاسیک آنها را سرود. نگاه خاکستری و لحظه های دراماتیک اثر از ویژگی های این دو نمایشنامه است. او علاوه بر نمایشنامه، کتاب سه جلدی مهمی درباره تاریخ ایران نوشت به نام «کارنامه مصدق» که منبع اصلی تمام کتاب ها و مقالاتی است که پس از آن درباره وقایع ملی شدن صنعت نفت نوشته شد بدون اینکه نامی از او برده شود. متاسفانه این کتاب به جز بخش هایی از آن، هرگز منتشر نشد. نسخه ای از این کتاب در اختیار هدایت اله متین دفتری، نوه دکتر مصدق است با مقدمه ای که دکتر مصدق بر آن نوشته و از آن تمجید کرده است. او در سال 43دستگیر و محاکمه شد. در روز محاکمه، شجاعانه به انتقاد جدی فرهنگ و سیاست رژیم وقت پرداخت. مهم ترین اثرش «دیباچه ای بر فلسفه تاریخ ایران» است که در سال 1352 تا 1354 نوشته شده و نیز کتاب «دیباچه ای بر فلسفه هنر» در تاریخ 1356. همچنین اشعار سال های پس از 1341 پوریا هرگز فرصت انتشار نیافت. هر چند این علاقه وجود دارد که زندگی سیاسی وی را از زندگی ادبی اش جدا کنند اما به گمان «مرتضی ثاقب فر» این هر دو به هم پیوند دارد که اگر چنین نبود نوشته هایش در کتابخانه شخصی خاک نمی خورد و به سبب فعالیت های سیاسی اش نادیده گرفته نمی شد. او در 64 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت.

بازی های پر هیجان

---

«112 بازی برای بازیگران جوان» مجموعه بازیهای زیبای است که در طول ورک شاپ های مختلف به دست آمده و نه تنها برای بازیگران بلکه برای همه کسانی که بخواهند به بازی های جمعی بپردازند مفید است.

---

112بازی برای بازیگران جوان. گوین لوی. مترجمان: مفیده مظفر و علی ظفر قهرمانی نژاد. انتشارات نمایش. چاپ اول. تهران.1389. 2000 نسخه.336 صفحه. 7500 تومان.

« برای خلق تجربه های جدید زندگی گفتیم که چگونه بازیگران می توانند از همه تجربه های زندگی خویش و محیط اطرافشان منبع گرد آوری کنند. این تمرین منبع دیگری به دست می دهد و تجربه جدیدی در انبان آنها می گذارد. این خوب است که بازیگران آموزش می بینند اما برای تقلید از زندگی باید آن را تجربه کنند.»^[1]

هدف این کتاب فراهم آوردن ابزارهایی است که مربیان تئاتر نه تنها برای انجام یک بازی یا آموزش یک تمرین ، بلکه برای درک درست نحوه انجام کار و فواید عملی هر تمرین به آنها نیاز پیدا می کنند. همچنین این کتاب مربیان را قادر می سازد که هر وقت لازم شد بحثی گروهی به راه بیندازند و هنرجویان را به طرح پرسشهای راهبردی رهنمون کنند. بسیاری از بازی هایی که در این کتاب آمده است دارای چند اسم هستند. چرا که همه بازی ها یی که شرحشان در این کتاب آمده است قابل انعطاف هستند. بازی هایی که در این کتاب توضیح داده شده است حاصل کارگروه هایی است که به مرور زمان صورت گرفته و در این کارگروه ها و ورک شاپ ها این بازی ها شکل کامل تر شده به خود گرفته است. در این کتاب کسانی که قرار است وارد تمرینات بازیگری شوند مشارکت کننده نامیده می شوند.  دلیل این نام گذاری این است که این بازی ها نه تنها برای بازیگران جوان کارآاست بلکه می تواند برای تقویت روحیه کارمندان و شاگردان و گروه های دیگر اجتماع کاربرد داشته باشد. از این جهت می توانید این تمرینات را در مهمانی ها، شرکت ها، مسافرتهای دسته جمعی و حتی در یک کارخانه با جمعی از کارگران انجام داد. این تمرینات کمک می کند روحیه جمع گرایی، مشارکت و هم اندیشی افزایش پیدا کند و به نوعی در این تمرینات ترغیب می شوید خارج از چارچوب ها فکر کنید و این موضوع به ایجاد خلاقیت در کار کمک شایانی کند. مصطفی رحماندوست دبیر جشنواره بین الملی تئاتر کودک و نوجوان در یادداشتی که بر این کتاب نوشته است اشاره می کند تئاتر نوجوانان دو نقطه ضعف دارد یکی کمبود متن و دوم به روز نبودن دانش حرفه  ای نویسندگان و کارگردانان و بازیگران تئاتر. این کتاب برای برطرف کردن این کمبودها منتشر شده و هزینه چاپ و انتشار آن از بودجه جشنواره تامین شده است. این کتاب شامل بیست فصل است که عبارتند از: آسوده سازی، که در این فصل بدن را برای بازی هایی پیشنهادی آماده می کند. هشیاری بدنی، مشاهده، یاد سپاری، هشیاری حواس، تمرکز و توجه، کارگروهی، شخصیت پردازی، تخیل، بداهه پردازی، کنش و واکنش، اعتماد، شناخت هدف، تجربه زندگی، هشیاری مکانی، مهارتهای حرکتی، ارتباط کلام، انتخاب کردن، اجرا، فکر کردن خارج از چارچوب.

هدف این کتاب فراهم آوردن ابزارهایی است که مربیان تئاتر نه تنها برای انجام یک بازی یا آموزش یک تمرین ، بلکه برای درک درست نحوه انجام کار و فواید عملی هر تمرین به آنها نیاز پیدا می کنند. همچنین این کتاب مربیان را قادر می سازد که هر وقت لازم شد بحثی گروهی به راه بیندازند و هنرجویان را به طرح پرسشهای راهبردی رهنمون کنند.

برای هر کدام از این فصل ها بازی های مخصوصی پیشنهاد شده و هر کدام از آنها به تفصیل توضیح داده  شده اند.

گوین لوی به همراه پل گلیسن گروه صحنه ای هالیوود را در تئاتر پل جی بنیان نهاد. کار آنها روی فن بازیگری و افزایش پیشرفت بازیگران حرفه ای متمرکز است. وی نمایشنامه هایی نیز نوشته است که عبارتند از: یک روز از زندگی من، فنجان چای، آدم و مارتا.

« ضربان قلب:از هنرجویان بخواهید دایره ای بسازند و دست ها را کشیده باز کنند. یک توپ بزرگ کنار دریا را بیاورید و به هنرجویان بگویید این یک قلب است و مهمترین چیز در این کار این است که قلب را زنده نگه دارید. برای این کار آنها باید به آسانی توپ را به طرف همدیگر در دایره پرت کنند. »^[2]

پی نوشت:

[1] صفحه 253 کتاب

[2] صفحه 147 کتاب

اپرای علی بابا

اپرای علی بابا و چهل دزد

---

«اپرای علی بابا و چهل دزد» یکی از داستان های سندباد است که محسن شیخی به شیوه ای طنز گونه آن را به نظم آورده است.

---

اپرای علی بابا و چهل دزد. محسن شیخی. انتشارات نمایش.چاپ اول. تهران.1390. 2000 نسخه.72 صفحه. 2000 تومان.

«از صبح تا به غروب

میام تو این صحرای داغ

کمی هیزم جمع می کنم

میذارمش روی الاغ

می رم تو شهر می فروشمش

با پول اون نون می خرم

بعضی روزام یه کم قاتق

با دل پر خون می خرم

چرا باید مادر من مثل زنای همسایه

نیبنه یک غذای گرم چرت نزنه زیر سایه» ^[1]

ماجرای علی بابا و چهل دزد بغداد در کتاب هزار و یک شب آمده است. البته بخشی از آن در هزار و یک شب آمده است که محسن شیخی از همان بخش استفاده کرده و آن را به شیوه اپرا نوشته است. گفته می شود علی بابا یکی از شخصیت های کهن عرب است اما داستان ولی این داستان به قدیم از تر از زمان تقریر هزار و یک شب می رسد. علی بابا و قاسم دو پسر یک بازرگان بودند که قاسم به خاطر حرص و طمع فراوان بعد از مرگ پدر با دارایی وی به کار تجارت می پردازد و با زنی ثروتمند ازدواج می کند. اما علی بابا با زنی فقیر ازدواج می کند و به کار خارکنی مشغول می شود. یک روز که در جنگل به دنبال هیزم می گردد ناگهان دزدانی را می بیند که با خواندن وردی به درون غاری پر از گنج های طلا می روند. علی بابا خود را در جایی پنهان می کند و بعد از رفتن دزد ها با خواندن وردی که از بر کرده است وارد غار شده و مقداری از طلا ها را بر می دارد. او برای وزن کردن طلاها ترازوی زن برادرش را قرض می گیرد اما زن برادرش کف ترازو را روغن مالی کرده و وقتی علی بابا ترازو را به او بر می گرداند یک سکه به ته کف ترازو چسبیده  و این گونه راز علی بابا بر ملا می شود. برادرش از وی می خواهد ورد را یک بار دیگر به یاد بیاورد و او را به نزدیک غار ببرد.

 وقتی قاسم چشمش به طلاها می افتد ورد را فراموش می کند و در غار بسته می شود دزدان او را در غار پیدا می کنند و قطعه قطعه اش کرده بیرون غار می اندازند.

 علی بابا جسد برادر را به خانه می آورد . کنیز قاسم به آنها می گوید بهتر است برای اینکه  رد دزدان را گم کنیم او را به هم بدوزیم و بگوییم به مرگ طبیعی مرده است.

ماجرای علی بابا و چهل دزد بغداد در کتاب هزار و یک شب آمده است. البته بخشی از آن در هزار و یک شب آمده است که محسن شیخی از همان بخش استفاده کرده است و آن را به شیوه اپرا نوشته است. گفته می شود علی بابا یکی از شخصیت های کهن عرب است اما داستان ولی این داستان به قدیم از تر از زمان تقریر هزار و یک شب می رسد.

 آنها شبانه خیاطی را چشم بسته می آورند و مرده را می دوزند. اما دزدان نیز خیاط را پیدا می کنند و چشمانش را می بندند تا خانه قاسم را به آنها نشان دهد. آنها خانه را علامت گذاری می کنند . کنیز باز ترفندی می زند و همه خانه ها را علامت می گذارد تا دزدان گیج شوند. دزدان سنگ خانه قاسم را که لب پر است نشانه می گذارند و باز کنیز سنگ همه خانه ها را لب پر می کند.

تا اینکه رئیس دزدان وارد عمل شده با چهل کوزه روغن که در آنها دزدان پناه گرفته اند به خانه قاسم می آید. کنیز با ریختن روغن داغ در کوزه ها همه دزدان را می کشد و رئیس دزدان فرار می کند. رئیس دزدان با پسر علی بابا رفاقت می کند و وارد خانه علی بابا می شود اما باز کنیز متوجه شده با چاقویی رئیس دزدان را می کشد.علی بابا ابتدا از این حرکت کنیز عصبانی می شود اما وقتی متوجه ماجرا می شود کنیز را آزاد می کند و به ازدواج پسرش در می آورد.

 در اپرای محسن شیخ با برخی از تغییرات بخش پایانی قصه نیست و ماجرا تا آنجایی دنبال می شود که دزدان در کوزه های روغن گرفتار و کشته می شوند.

 محسن شیخ این اپرا را با بیانی بسیار شیرین و طنز سروده است و خواندنش را لذت بخش تر کرده است. سنت اپرا نویسی به دوران مشروطه بر می گردد و از مهم ترین اپرا نویسان میرزاده عشقی است. از آن سال ها تاکنون کمتر نویسنده ای دست به نوشتن اپرا زده و این جای تقدیر دارد.

«هاجر: وقتی که خواستم بخوابم

دیدم که خیلی بی تابم

به هو صدایی شنیدم

از سر جام زود پریدم

رفتم کنار پنجره

دیدم یکی پشت دره

وقتی که سایشو دیدم

هی از خودم می پرسیدم

این کیه از ما چی می خواد

نصف شبی اینجا میاد»^[2]       

پی نوشت:

 [1] صفحه 7 کتاب

[2] صفحه 60 کتاب

خرده جنایت های زناشویی

خرده جنایت های زن و شوهری

---

«خرده جنایات های زناشویی» روایت ساده ای از کنکاش یک زوج برای رسیدن به حقیقت وجودی و شخصیت خویش است. در این نمایشنامه زنی که شوهرش مدعی است بر اثر حادثه ای مرموز حافظه اش را از دست داده است، تلاش دارد شخصیت آرمانی ای از خود و شوهرش بسازد.

---

خرده جنایت های زناشویی. اریک امانوئل شمیت. نشر قطره.چاپ اول. تهران.1391.4400 نسخه.88 صفحه. 2000 تومان.

«ژیل: وحشتناکه. انگار دارم روی پرتگاه راه می رم. هر لحظه ممکنه یک چیز کوچکی بفهمم که منو تبدیل به یک آدم رذل کنه. دارم روی یک طناب باریک راه می رم، خودمو در زمان حال نگه می دارم، از آینده هم نمی ترسم، ولی از گذشته هراس دارم. از سنگینیش می ترسم. می ترسم که تعادلمو به هم بریزه و منو با خودش ببره پایین... دارم می رم تا با خودم رو به رو بشم ولی نمی دونم مقصدم درسته یا نه. از عیب و ایرادم بگو.»^[1]

خرده جنایت های زناشویی برای اولین بار در سال 1383 منتشر شد و چنان استقبال پر شوری از این نمایشنامه شد که هر سال تجدید چاپ شده است. راز موفقیت این اثر و دیگر آثار اشمیت ساده نویسی و در عین حال گویایی و روانی اثر است. در این نمایشنامه شاهد رابطه هولناک زن و شوهری هستیم که به کنکاش در شخصیت هم می پردازند. مرد که بر اثر اتفاقی حافظه خود را از دست داده است تقریبا هیچ چیز از خودش و گذشته به یاد نمی آورد و زن سعی می کند شخصیت مرد و گذشته اش را به او بشناساند. در این بازی زن تلاش دارد شخصیت آرمانی ای از خود بسازد و جایگزین شخصیت واقعی خود کند. مرد از خصوصیات رفتاری و شخصیتی خود که زن برایش توصیف می کند به تعجب و گاهی انزجار می رسد. در نهایت زمان حال رنگ می بازد و گذشته کم کم باز سازی می شود. در پایان کار متوجه می شویم که زن و شوهر در دعوایی با هم بر خورد داشته اند و زن مجمسه ای را بر سر مرد کوبیده و مرد در واقع خود را به فراموشی زده است.

این نمایشنامه زن و شوهری را به نمایش می گذارد که به دنبال حقیقت وجودی خویش هستند. از خصوصیات این اثر طنز سیاه و کنکاش های روانی شخصیت ها است. این نمایشنامه از زمان اولین چاپش تاکنون بارها به روی صحنه رفته و تله تئاتری هم از آن ساخته شده که از تلویزیون ما هم پخش شد. این تله تئاتر به کارگردانی فرهاد آئییش و با بازی نیکی کریمی و محمد رضا فروتن ساخته شد.

اشمیت کوتاه و بدون توصیف می نویسد و روایت های ساده ای را بر می گزیند اما نوشته هایش اثر عمیقی است که بر مخاطب تاثیر دیرپایی می گذارد.

خرده جنایت های زناشویی برای اولین بار در سال 1383 منتشر شد و چنان استقبال پر شوری از این نمایشنامه شد که هر سال تجدید چاپ شده است. راز موفقیت این اثر و دیگر آثار اشمیت ساده نویسی و در عین حال گویایی و روانی اثر است.

اریک امانوئل اشمیت در لیون فرانسه به دنیا آمد. وی نویسنده و یکی از فیلسوفان معاصر فرانسوی است. وی از رشته فلسفه دکتریدارد و آثار داستانی و نمایشنامه هایش به بیش از 50 زبان زنده دنیا ترجمه شده است. جایزه تئاتر فرهنگستان فرانسه در سال 2001 به پاس کتاب های ارزشمندش به وی اهدا شد. نمایشنامه‌هایی از او نظیر «خرده جنایت‌های زناشویی» و «مهمانسرای دو دنیا» ،« عشق لرزه» « نوای اسرار آمیز» « مهمان ناخوانده» و آثاری از مجموعه داستان «گل‌های معرفت» مانند «میلارپا»، «ابراهیم آقا و گل‌های قرآن»، «اسکار و خانم صورتی» و «سوموکاری که نمی‌توانست تنومند شود» همراه چندین رمان دیگر از او به فارسی ترجمه شده‌اند.

«لیزا: دارم خلق ات می کنم . بازسازیت می کنم. از کهنه نو می سازم. پیکره مردی رو می تراشم که از اونی که می شناختم بهتره. عیب ها تو پنهان می کنم تا پاک بشن. بهت محاسنی می بخشم که نداشتی. ازت شوهری می سازم باب دل من. مرد رویاهام.»

پی نوشت:

[1]صفحه 20 کتاب

تئاتر و سیاست

---

«تئاتر کراسی در عصر مشروطه » به بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی دوران مشروطه و نقش تئاتر در ایجاد روشنگری می پردازد.

---

تئاتر کراسی در عصر مشروطه. کامران سپهران. انتشارات نیلوفر. چاپ اول. تهران.1388. نسخه.255 صفحه. 4800 تومان.

«این که چرا تئاتر چنین مقامی را در ایران کسب می کند، پاسخ سر راستش می تواند مسئله سواد باشد. در سر آغاز مشروطه تنها پنج درصد شهر نشینان ایرانی با سواد هستند و تئاتر می تواند ابزاری کارآمد برای اندیشه های رهایی بخش در فرهنگی شفاهی باشد. پاسخ دیگری که البته سراسر این گفتار به آن نظر دارد و برای اثبات آن می کوشد، این است که زمانه تئاتر کراتیک در زمانه ای که انقلاب و سیاست خصلت تئاتری دارند، جای تعجب نباید داشته باشد که حرفه تئاتر چنین جایگاهی را کسب کند»^[1]

این کتاب به بررسی تئاتر ایران در سال های بین 1285 تا 1304 می پردازد. یعنی مصادف با انقلاب مشروطیت و همچنین حضور رسمی هنر تئاتر در ایران. این تقارن باعث شده است که از نظریه ای استفاده شود که ساز و کار ارتباط میان صحنه اجتماع و صحنه تئاتر را افشا کند. نظریه تئاتر کراسی که از دریچه تئاتر رهایی بخشی دمکراتیک را جست جو می کند، مبانی نظری تحقیق را فراهم می آورد.

بر اساس این نظریه همانطور که نویسنده اشاره می کند، داده های تاریخی سامانی پیدا می کنند که از سویی حاکی از نقش خطیر هنر تئاتر در تغییر صحنه جامعه برای حضور اقلیت های اجتماعی و پیوند استوار آن با نهادهای خود جوش دمکراتیک است از سوی دیگر خصلت تئاتری حرکت های سیاسی نظیر انقلاب مشروطه یا شورش ها و حتی سرکوب آن ها را نشان می دهد. در واقع تئاتر کراسی اصطلاحی است که در دوران یونان باستان مطرح شده است.

در رساله جمهور افلاطون تئاتر کراسی از جنبه سلبی آن مطرح شده. وی اشاره می کند زمانی که تماشاگر صدای خود را می یابد دوره حکمرانی نژادگان یا اریستوکراسی خاتمه پیدا می کند و زمانه حاکمیت تماشاگران که از دید افلاطون شر آفرین است آغاز به کار می کند. در واقع تئاتر کراسی را ترس و هراس و کامجویی های تماشاگران پیش می برد. نویسنده اشاره می کند تئاتر کراسی به مراتب از دمکراسی بدتر است. زیرا که در دمکراسی محدودیت هایی وجود دارد و دموس تنها شامل انسان های آزاد است و شامل حال بردگان که در دوران یونان باستان بسیار زیاد بودند نمی شود.

حال آنکه تئاتر کراسی محدویت نمی شناسد و شامل کلیه تماشاگران اعم از برده و آزاد می شود. در این کتاب نقش تئاتر را در ایجاد نوعی تئاتر کراسی در دوران مشروطه بررسی کرده است. یعنی در واقع این سوال که چه پیوندی بین تئاتر و سیاست اجتماع وجود دارد در این کتاب بررسی و پژوهش شده است و دیگر اینکه چگونه از پیوند تئاتر و سیاست اجتماعی صداهای پراکنده شنیده شدند. در این کتاب به نمایشنامه نویسان دوره مشروطه و وقایع سیاسی و اجتماعی همزمان آن اشاره شده است. همچنین جدای از بحث های فلسفی پیرامون تئاتر کراسی و نظریه های آن از افلاطون تا فیلسوفان امروزی، به وقایع همزمان کشورهای همسایه و تلاش آنها برای ایجاد یک تغییرات بنیادی در جامعه اشاره شده است تا بستر و زمینه اتفاقات در دوران مشروطه بهتر فهم و دیده شود.

نویسنده معتقد است تئاتر مشروطه با مقاومت ضد تئاتری رو به رو شد و آتش سوزی تئاتر ها این امر را تایید می کند. در همین زمان واکنش دیگری شکل می گیرد که منجر به شکل های دیگر تئاتر می شود که خواستار حفظ نظم موجود است که می توان از نمایشنامه های این عصر دریافت.

این کتاب به بررسی تئاتر ایران در سال های بین 1285 تا 1304 می پردازد. یعنی مصادف با انقلاب مشروطیت و همچنین حضور رسمی هنر تئاتر در ایران. این تقارن باعث شده است که از نظریه ای استفاده شود که ساز و کار ارتباط میان صحنه اجتماع و صحنه تئاتر را افشا کند. نظریه تئاتر کراسی که از دریچه تئاتر رهایی بخشی دمراتیک را جست جو می کند، مبانی نظری تحقیق را فراهم می آورد.

این کتاب شامل چهار فصل است که عبارتنداز: چشم انداز تئاتر مشروطیت از روی لژ، اقلیت روی صحنه، انجمن ها و احزاب تئاتر می دهند، میرزاده عشقی قهرمان از صحنه خارج می شود. در پایان کتاب نتیجه گیری و نمایه و ماخذ پیوست شده است.

«با این حال آنچه در اوایل از تئاتر مد نظر بود گاهی تفاوت بارزی با روزنامه یا ادبیات نداشت. مراد گونه ای نوشتار بود که به صورت سوال و جواب بود، به چیزی به نام پرده تقسیم می شد و هدف از آن روشنگری اذهان و تهذیب اخلاق بود. پی جای شگفت نیست که در همین ابتدای راه یعنی سال 1326 در ایام پیش از استبداد صغیر با روزنامه ای به نام تئاتر مواجه شویم.»^[2]

پی نوشت:

[1] صفحه 71 کتاب

[2] صفحه 72 کتاب

تاریخ امپراتوری ایران

---

«تاریخ امپراتوری ایران» پژوهشی  به قلم یکی از شرق شناسان انگلیسی است که از ابتدای شکل گیری دوره پادشاهان هخامنشی تا هجوم اسکندر و پایان این دوره مورد بررسی دوباره قرار گرفته است.

---

تاریخ امپراتوری ایران. لیندزی الن. انتشارات امیر کبیر. چاپ اول. تهران.1390. 1500 نسخه.366 صفحه. 7000 تومان.

«اسناد نوشتاری ، جملگی سرشار از ابهام های تاریخی و واقعیات ناگشوده و رازآلود هستند و از واقعیات بکر و بری، کمتر نشانی در آن ها دیده می شود. این اسناد گاه بنا به کارکرد مقطعی به نگارش در آمده اند و میزان دانش، منافع و انگیزه پدید آورندگان در گزینش موضوع نگارش دخیل بوده است. »^[1]

به نظر می رسد با وجود همه پژوهش هایی که درباره ایران باستان شده است، هنوز هم جای پژوهش در این حوزه خالی است. چرا که ایران سرزمینی است که هنوز کاوش های باستان شناسی عمیق و کارشناسانه ای درباره آن صورت نگرفته است.آنچه که به دست ما رسیده رویایی از شرق شناسان است که با وجه نظر خود به این تاریخ گران سنگ و دیرینه چشم دوخته اند.

 بخش بزرگی از تاریخ ایران باستان همچنان در چنبره افسانه هایی است که از دل کتاب های کهنه بیرون کشیده می شود. تاریخ امپراتوری ایران نیز یکی از کتاب های پژوهشی است که به قلم لیندی الن، استاد و محقق کرسی تاریخ شرق باستان در کینگ کالج لندن است. حوزه تخصصی وی به طور عام شرق باستان است و به طور خاص هخامنشی. وی علاقمند به مطالعه عصر اسکندر مقدونی و ارتباطش با امپراتوری ایران شد و این کتاب حاصل پژوهش های وی در این زمینه است. یکی از ویژگی های این تاریخ پژوه توجه به یافته های باستان شناسی جدید و آثار فرهنگ مادی و همچنین در نظر گرفتن سنت شرقی و غربی در مطالعه ایران عصر هخامنشی است.

کتاب حاضر در واقع نگاهی تازه به تاریخ فرهنگی و سیاسی هخامنشیان است. بررسی سلسله شاهان، رویدادهای درباری و همچنین ارزیابی آثار فرهنگ مادی، هنر و معماری عصر در کانون توجه مولف است. نویسنده به زمینه برآمدن پادشاهی هخامنشیان تا براندازی آن توسط اسکندر می پردازد.

کتاب حاضر در واقع نگاهی تازه به تاریخ فرهنگی و سیاسی هخامنشیان است. بررسی سلسله شاهان، رویدادهای درباری و همچنین ارزیابی آثار فرهنگ مادی، هنر و معماری عصر در کانون توجه مولف است. نویسنده به زمینه برآمدن پادشاهی هخامنشیان تا براندازی آن توسط اسکندر می پردازد.

 او با استفاده از یافته های فرهنگ مادی، منابع شرقی و غربی، دوره مذکور را مورد بازنگری قرار می دهد. او برخوردهای ایران و یونان را که منجر به شکل گیری هویت تازه ای از ایران در سنت ادبی اروپا می شود و همچنین تصویر اسکندر در سنت ایران را مورد باز اندیشی قرار می دهد.

عیسی عبدی دانش آموخته زبان فرانسه از دانشگاه تربیت مدرس تهران است که پس از آشنایی با این زبان و ریشه های تاریخی آن به زبان شناسی تاریخ علاقمند شد. وی سپس به زبان های باستان روی آورد و در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در نزد استادان این رشته با زبان های باستانی در مقطع کارشناسی ارشد آشنا شد. وی چندین کتاب در زمینه تاریخ از زبان انگلیسی ترجمه کرده است. از جمله: ایران باستان ماریا بروسیوس، امویان اثر جرالد هاوتینگ و همین کتابی که در پیش رو دارید.

این کتاب شامل هفت فصل و مجموعه ای از مقالات است. از جمله فصول این کتاب: خاستگاه زمامداری پارسیان، کشور گشایی و سیاست، پایتخت هخامنشی، هماوردان: فرمانروایان دینی و ادیان سلطنتی، اقوام – ارتباط و مذهب، برآمدن اسکندر و پایان شاهنشاهی هخامنشی، افسانه ها- زبان و یافته های باستان شناسی را می توان نام برد. 

«تصور بر این است که تمام روایت های قصه اسکندر در اصل از یک اثر تاریخی موسوم به کالیستنس دروغین برخاسته باشد. متن آن اثر را به یکی از بستگان ارسطو نسبت می دهند که به عنوان تاریخ نگار، رسما اسکندر را در جنگ ها همراهی کرده است. از متن تاریخ واقعی کالیستنس تنها پاره هایی بر جای مانده است. ولی شاید حکایت ان به صورت رمانس در دوره یونان مداری چهره بسته که مجموعه ای از نامه های تخیلی را با گزارش های پر رنگ روایی در آمیخته است»[2]

پی نوشت:

[1] صفحه 26 کتاب

[2] صفحه 285 کتاب