مونالیزای ادبیات

« مونالیزای ادبیات» مجموعه مقالاتی است درباره نمایشنامه هملت که در آن بررسی دقیقی از ساختار نمایشنامه و شخصیت محوری هملت ارائه می‌دهد.

مونالیزای ادبیات. مقالاتی درباره هملت. ترجمه و گردآوری مهدی امیرخانلو. انتشارات نیلوفر. چاپ اول. تهران: 1392. 1100 نسخه.385 صفحه. قیمت: 15000تومان.

«همه معضل نمایشنامه گناه مادر نیست که شکسپیر نتوانسته باشد از پس آن برآید، آن هم شکسپیر که از پس سوء ظن اتللو، شیدایی آنتونی، و غرور کوریو لانوس به خوبی بر آمده بود.»^[1]

هملت ساختاری آشفته یا نمایشنامه‌ای شگفت

کتاب مونالیزای ادبیات مقالاتی درباره هملت پس از یک مقدمه و خلاصه‌ای از نمایشنامه در اولین مقاله‌اش ترجمه تازه‌ای از مقاله تی. اس. الیوت شاعر و منتقد را ارائه می‌دهد.

الیوت در این مقاله گلایه می کند از اینکه منتقدین به جای پرداختن به نمایشنامه هملت خود را به دست جاذبه قهرمان آن سپرده اند. وی معضلات نمایشنامه را یک به یک بررسی می‌کند و سپس هملت را آشکارا یک شکست هنری می‌خواند. وی بر این باور است که نمایشنامه به طرق گوناگون گیج کننده و آشفته است و انگیزه انتقام جای خود را به انگیزه دیگری داده که به وضوح لبه‌های تیز انگیزه را کند می‌کند.

به نظر الیوت احساس نفرتی بر هملت غالب شده که از همبسته عینی آن یعنی مادرش گرترود فراتر می‌رود و از او سرریز می‌کند. به همین دلیل نه هملت قادر است بر احساس خود فائق آید و دست به عمل بزند و نه شکسپیر قادر است به مصالح سرکش خود فرمی هنری ببخشد.

اما این موضوع برای استفن گرین بلت که مقاله‌اش در همین کتاب آمده است تمهیدی است که نمایشنامه نویس به واسطه آن درونیات قهرمان خود را می‌کاود. گرین بلت عقیده دارد که فروپاشیدن کلیت مراسم سوگواری که همراه با سایر آیین‌های کاتولیکی در جریان اصلاحات مذهبی به تدریج محو می‌شدند، همچون منبعی شکسپیر را در خلق فرمی جدید یاری رسانده است. بنابراین سرباز زدن هملت از انتقام و تظاهر به دیوانگی به عنوان توفیقی تکنیکی تلقی می‌شود که گرین بلت آن را ابهام استراتژیک می‌نامد.

مقاله ژاکلین رز یکی دیگر از مقالات این کتاب است. ژاکلین رز به الیوت حمله می‌برد که با طرح مفهوم همبسته عینی، در حقیقت گرترود را به عنوان عامل نقص و شکست نمایشنامه معرفی کرده است. ژاک لکان نیز تحلیلی بر هملت نگاشته که در این کتاب می‌خوانید. به عقیده او هملت مردی است راه میل خود را گم کرده است.

تحلیل‌های هارولد بلوم با ارجاعات به کتاب مقدس و هومر همراه می‌شود. و به همین ترتیب دیگر مقالات این کتاب هر کدام تحلیلی از شخصیت هملت و نمایشنامه شکسپیر ارائه می‌دهند که بسیار خواندنی است.

به نظر الیوت احساس نفرتی بر هملت غالب شده که از همبسته عینی آن یعنی مادرش گرترود فراتر می‌رود و از او سرریز می‌کند. به همین دلیل نه هملت قادر است بر احساس خود فائق آید و دست به عمل بزند و نه شکسپیر قادر است به مصالح سرکش خود فرمی هنری ببخشد.

محتوی کتاب

این کتاب مجموعه 11 مقاله است شامل: هملت و معضلاتش به قلم تی اس الیوت ترجمه مهدی امیر خانلو.

مرگ هملت و ساختن هملت نوشته استفن گرین بلت ترجمه مهدی امیر خانلو.

هملت- مونالیزای ادبیات به قلم ژاکلین رز ترجمه مژده ثامتی.

میل و تفسیر میل در هملت به قلم ژاک لکان ترجمه صالح نجفی.

اصالت شکسپیر به قلم هارولد بلوم و ترجمه مهدی امیرخانلو.

هملت قرون وسطایی خانواده پیدا می‌کنند، به قلم الکساندر ولش ترجمه مهدی امیر خانلو.

فرفره، نوشته باربارا اورت ترجمه محمد سپاهی.

نظریه شبکه، تحلیل طرح هملت، نوشته فرانکو مورتی ترجمه کامران سپهران.

سفارتخانه مرگ، نوشته جورج ویلسون نایت.

آینه‌ای در برابر روح، نوشته هارولد گادرد.

هملت و ماخولیا، نوشته ای سی بردلی ترجمه مهدی امیر خانلو.

در پایان معرفی اجمالی از نویسندگان این کتاب پیوست شده است.

همچنین در ابتدای کتاب علاوه بر مقدمه خلاصه‌ای از نمایشنامه هملت شکسپیر نیزآورده شده است.

مقالات کتاب با گردآوری مهدی امیر خانلو انجام گرفته است.

پی نوشت:

[1] صفحه 55 کتاب