دوران کودکی از چشم انداز جامعه شناسان
«دوران کودکی» از چشم انداز جامعه شناسانه
دوران کودکی. کریس جنکس. مترجم: سارا ایمانیان. چاپ اول. انتشارات اختران. تهران: 1388. 2000 نسخه.247 صفحه. قیمت: 4200 تومان.
« در هنگام تامل پیرامون کودک چه چیزی به ذهن ما متبادر می شود؟ اینکه کودکان موجوداتی پاک و منزه، ددمنش، بی گناه، فاسد، سرشار از استعداد، لوح سپیدی هستند یا حتی آن طور که خود بزرگترهایمان را می نگریم، آنان را کسانی بدانیم که مانند ما فکر و استلال می کنند، غوطه ور در امواج پس رونده بی کفایتی، و یا صاحبان بینش روشنی اند که ما در حین تجربه از کف دادیم...»[1]
دوران کودکی از مهم ترین و حساس ترین دوران زندگی یک انسان است. هر چند برای خانواده ها ساختن یک موقعیت انتزاعی ممکن نیست، اما با شناخت هر چه بیشتر دنیای کودکان شاید بتوان با مدیریت بهتری فرزندانمان را بار بیاوریم به گونه ای که آنها هر چه ممکن است در معرض کمترین
آسیب های روحی و جسمی قرار بگیرند.
کریس جنکس در مقدمه کتاب خود مطلبی از افلاطون ذکر کرده که می گوید. تنها کسانی می توانند لطافت جسم و روح داشته باشند که خوب بار آمده باشند. از لحاظ او راه های خوب بار آمدن اهمیت سرنوشت ساز آموزش در شعر و موسیقی ضرباهنگ و هماهنگی است که در ژرفای روح کودک اثر مستقیم می گذارد. تنها این انسان است که می تواند نسبت به انحرافات زیبایی و نقصان و زشتی در هنر و طبیعت حساس و زیرک باشد.
کریس جنکس با این مقدمه اضافه می کند از همان دوران تمدن یونانی و هلنی فیلسوفان و نظریه پردازان به دنبال خاستگاه های فضیلت در روح جوانان بودند. اما بعد از گذشت زمانی بس طولانی هنوز هم در باب کودکی به اجماع نظری نرسیده ایم.
به قول روسو ما از دوران کودکی چیزی نمی دانیم. و با تصورات غلطی که داریم هر چه جلو تر می رویم، بیشتر به بیراهه می افتیم. خردمند ترین مولفان زندگی خود را وقف چیزی می کنند که بشر باید بداند، بدون اینکه از خود بپرسند کودک قادر به فراگیری چه چیزی است. آنان همواره در وجود یک کودک یک بزرگسال می جویند، بدون اینکه بیندیشند که وی پیش از بزرگسالی چیست.
کریس جنکس نویسنده این کتاب مفاهیم جدیدی چون کودک وحشی، کودک طبیعی و کودک اجتماعی که مفاهیم جدیدی در حوزه روانشناسی کودک هستند، بررسی و تحلیل می کند. وی در بحث و بررسی خود به نظریه های دیگر روانشناسان برای توضیح کامل تر رجوع می کند. وی جا به جا به آثار افرادی چون برنشتاین، پارسونز، رانگ، فرگوسن و دیگر نظریه پردازان حوزه روانشناسی و مخصوصا جامعه شناسی اجتماعی ارجاع می دهد. از این جهت بحث وی با سندیت روشن تری بیان می شود.
این کتاب شامل هفت فصل است که عبارتند از: شکل گیری دوران کودکی، رویکردهای جامعه شناختی به دوران کودکی، پیدایش دوران کودکی، کودکی و فضای اجتماعی، کودک آزاری، مرگ شگفت انگیز دوران کودکی و دوران کودکی و حریم شکنی.
در کتاب دوران کودکی با رویکرد جامعه شناسانه عوامل اجتماعی سازنده معرفت ما نسبت به کودکان و دوران کودکی به شناخت بیشتری می رسد. آنچه در این کتاب اهمیت بیشتری دارد نگاه ما با کودک است تا خود دوران کودکی.
این کتاب با نگاه به دوران کودکی از دیدگاه برساختگرایی اجتماعی، چهار چوبی انتقادی به دست می دهد که می توان از طریق آن نگرش های فردی و مشی کلی مرتبط با کودک را درک کرد. این فرض اساسی که دوران کودکی یک برساخته اجتماعی است، نشان می دهد که درک ما از دوران کودکی و مفاهیمی که به کودکان نسبت می دهیم به طور چشمگیری از فرهنگی به فرهنگ دیگر تغییر می کند اما این تغییر در طی تاریخ هر فرهنگ هم به طور کاملا ریشه ای رخ داده است.
این کتاب مفهوم دوران کودکی را از آغاز تا دوران مدرن پی می گیرد و نظریات جامعه شناسان و روانشناسان را به بحث و بررسی می نشیند.
کریس جنکس خود استاد جامعه شناسی و معاون دانشگاه برونل است. او کتاب های بسیاری در زمینه فرهنگ، جامعه شناسی و دوران کودکی نوشته است. وی به نظریه جامعه شناختی، پسا ساختارگرایی و دگر شناسی، دوران کودکی، نظریه فرهنگی، فرهنگ بصری شهری و کران های رفتاری علاقمند است.
این کتاب شامل هفت فصل است که عبارتند از: شکل گیری دوران کودکی، رویکردهای جامعه شناختی به دوران کودکی، پیدایش دوران کودکی، کودکی و فضای اجتماعی، کودک آزاری، مرگ شگفت انگیز دوران کودکی و دوران کودکی و حریم شکنی.
«شرح و وصف های گوناگون درباره علت و چگونگی امکان دست زدن کودک به جرائم خشونت بار همان طور که گفته شد، در دریافت عامه مردم از طریق ترسیم مجدد مرزهای سنتی کودکی، تا حدودی به هم آمیخت و تلفیق شد. در حالی که این روند معما را موقتا حل کرد...»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 13 کتاب
[2] صفحه 202 کتاب
نگاهی به کتاب های تازه
نگاهی به کتاب های تازه نمایشگاه کتاب
معرفی تازه ترین کتابهای برخی از انتشاراتی هایی که در بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب تهران شرکت کرده اند.
تازه ترین کتاب نشر افراز در سال 93 کتابی است به نام «تئاتر واژه به واژه» اثر ویل هاموند و دن استوارد که توسط محمد علی ارزانی و حدیث خسروی ترجمه شده است. این کتاب درباره تئاتر ورباتم بحث می کند. ورباتم شیوه استفاده از کلماتی است که مردم در مصاحبه ها، گزارش ها، یا زندگی روزمره استفاده می کنند و دراماتیست با تنظیمی دوباره و تازه تر آنها را به نمایشنامه در می آورد. این شیوه تازه در واقع شاخه ای از تئاتر مستند است که در آن متن نمایشنامه از گفتگو و مصاحبه با انسان های واقعی به دست می آید.
تئاتر واژه به واژه در 128 صفحه، و با قیمت 7700 تومان از سوی نشر افراز منتشر و در نمایشگاه کتاب عرضه شده است.
- از کتاب های تازه نشر افق «حلزون های پسر» نام دارد. این کتاب رمان تازه احمد آرام است که با مضمونی عاشقانه و حال و هوای ادبیات جنوب ماجرای عشق دو مرد به یک زن را روایت می کند.
در بخشی از کتاب می خوانیم: «روی باریکه ای از زمین که روزگاری سنگ فرش ضخیم به رنگ مس تلی از گوگرد را آتش زده بودم. شعله هایی لاجوردی جرقه می زدند و ریز ریز می رفتند آن بالا. بوی تیز و تلخی داشت. نم می نشاند توی چشم آدم و سوز می انداخت تا گلو.» [1]
حلزون های پسر با 1500 نسخه و قیمت 11000 تومان از سوی نشر افق در نمایشگاه کتاب عرضه شده است.
- یکی از کتاب های خوب و تازه نشر افق که توصیه می کنم خوانندگان حتما این کتاب را نگاه کنند، مجموعه داستانی است از نویسندگان برتر جهان به نام «به انتخاب مترجم» این کتاب شامل نمونه هایی از بهترین داستان های کوتاه جهان است که احمد اخوت آنها را ترجمه و گرد اوری کرده است. اغلب این داستان ها تا کنون به فارسی ترجمه نشده اند. برخی نویسندگانی که در این کتاب از آن ها داستانی آورده عبارتند از: کاترین مانسفیلد، آلیس واکر، شرلی جکسون، ولادیمیر ناباکف، نادین گوردیمر، لیدیا دیویس، ریچارد باوش، میگل د، سروانتس، مارسل پروست و ... مترجم در ابتدای هر داستان توضیخ مختصری از نویسنده داستان و نقدی بر داستان آورده است.
یکی از کتاب های خوب و تازه نشر افق که توصیه می کنم خوانندگان حتما این کتاب را نگاه کنند، مجموعه داستانی است از نویسندگان برتر جهان به نام «به انتخاب مترجم» این کتاب شامل نمونه هایی از بهترین داستان های کوتاه جهان است که احمد اخوت آنها را ترجمه و گرد اوری کرده است
این کتاب با 1500 نسخه و به قیمت 14500 تومان در 328 صفحه از سوی نشر افق منتشر و در نمایشگاه کتاب عرضه شده است.
یکی از کتاب های خوب و تازه نشر افق که توصیه می کنم خوانندگان حتما این کتاب را نگاه کنند، مجموعه داستانی است از نویسندگان برتر جهان به نام «به انتخاب مترجم» این کتاب شامل نمونه هایی از بهترین داستان های کوتاه جهان است که احمد اخوت آنها را ترجمه و گرد اوری کرده است.
- « خیالت راحت رئیس» نیز اولین رمان احمد پور امینی تصویری است واقع گرا از زندگی جوانان امروزی. در این رمان نویسنده زندگی عادی طبقه متوسط جامعه را به تصویر می کشد. راوی که میل دارد به علایق ادبی اش بپردازد اما با محیطی خشن، ناپایدار و بی رحم رو به رو می شود.
در بخشی از کتاب می خوانیم:« به سربازی فکر می کنم که پریروز آمده بود خودش را بهم معرفی کند. قبلا چند بار فرار کرده و برگشته بود. تازه منتقلش کرده بودند برجک ما. اهل شهرهای همین اطراف بود. گفت برگه مرخصی شهری می خواهد که برود به خانه شان تلفن کند و حال خواهر مریضش را بپرسد، من هم دادم. »[2]
این رمان نیز در 104 صفحه با 2000 نسخه و 3200 تومان از توسط نشر افق منتشر و عرضه شده است.
- از کتابهای تازه نشر بیدگل می توان مراسم قطع دست در اسپوکن را نام برد. این نمایشنامه تاثیر گذار و تکان دهنده از مارتین مک دونا توسط بهرنگ رجبی ترجمه شده است. داستان این نمایشنامه روایت مردی است که دستش در نوجوانی قطع شده و حالا از این دنیای پر از دروغ و قساوت فقط دستش را می خواهد و برای پس گرفتن آن حاضر است هر کاری بکند.
معرفی تازه ترین کتابهای برخی از انتشاراتی هایی که در بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب تهران شرکت کرده اند
در مقدمه ای که برای این کتاب نوشته شده است در توضیح آثار مک دونا می خوانیم:« بعید است بشود صفت مهربان را به شخصیت های هیچ کدام از نمایشنامه هایش چسباند. آدم های نمایش نامه های او زیادی بزرگ شده اند. فقط دارند می کوشند خورده نشوند. ساختن دنیای بهتر پیشکش. »[3]
این نمایشنامه با 1500 نسخه و 6500 تومان توسط نشر بیدگل منتشر و در نمایشگاه کتاب عرضه شده است.
- از دیگر کتاب های تازه نشر بیدگل می توان از مجموعه اشعار بیژن الهی نام برد که به نام « دیدن بیژن الهی» منتشر شده و همچنین کتاب دیگری از این شاعر مهم به نام « اخبار و اشعار بیژن الهی» که مجموعه شعر ها و یاداشت ها و همچنین توضیحات و نقدهایی بر اشعار وی است.
- انتشارات تندیس نیز کتاب« دزد جادوگر» ترجمه مهسا عاصی را در 1000 نسخه و با قیمت 13000 تومان منتشر کرده است. این کتاب اثر سارا پرینیز است. ماجرای این کتاب درباره جادوگر ها و طلسم است.
در این داستان که برای گروه سنی نوجوانان نوشته شده است، پسرکی به دنیای جادوگران راه می یابد و دستیار یکی از آنها شده، با وقایع غریبی رو به رو می شود.
- «کتاب بورخس عیله بورخس» یکی دیگر از کار های تازه نشر تندیس است. این کتاب مجموعه داستان های بورخس است که توسط فرامرز خرمند ترجمه شده است. داستان های بورخس پی رنگ ساده ای دارند. فضای آنها غریب به نظر می رسد. گاه در معبدی مرموز و گاه در قهوه خانه ای سر راهی. داستان های وی گاه حاصل خواب و رویا و گاه محصول تجربیات نویسنده است اما در نهایت هیچ چیز را نمی توان به طور یقینی قطعی پنداشت.
این کتاب شامل حدود 12 داستان از بورخس است که در 208 صفحه از سوی نشر تندیس منتشر شده است.
آغاز فلسفه
سرآغاز فلسفه
« آغاز فلسفه»/ گادامر در این کتاب تلاش دارد با روش هرمنوتیک علمی یک بار دیگر به آثار و نظریات فیلسوفان قبل از سقراطی و سپس به کتب افلاطون و ارسطو بپردازد و گفتگویی از چشم انداز تازه با مبانی فلسفه برقرار کند. وی با توجه به آنچه تاکنون درباره فیلسوفان قبل از سقراطی بیان شده است، با نقادی جدید ش افق تازه ای پیش روی خواننده باز می کند .
آغاز فلسفه. هانس گئورگ گادامر. مترجم: عزت الله فولادوند. انتشارات هرمس. چاپ پنجم. تهران: 1392. 1000 نسخه. 187صفحه. قیمت: 7000تومان.
« فایدون( اثر افلاطون) با لحنی کما بیش دینی شروع می شود و در آغاز به مسئله خودکشی و انتظار حیات جدید پس از مرگ می پردازد. از این پیش درآمد سپس موضوع اصلی، یعنی جاودانگی یا خلود نفس می شکفد و بسط می یابد. »[1]
هانس گئورگ گادامر را با کتاب مهم «حقیقت و روش» می شناسند. وی روش هرمنوتیک فلسفی را ابداع کرد.او روش هرمنوتیکی را صرفا به عنوان روشی برای علوم انسانی و تاریخ آن هم قابل قیاس با روش علوم طبیعی مورد تایید قرار نمی دهد. هرمنوتیک فلسفی مربوط به فرآیند فهم ناچار دورانی بشر است. اینگونه فهم البته هرگز به شناخت مطلق تبدیل نمی شود.
گادامر معتقد است حقایق تاریخ، جامعه و فرهنگ از طریق نوعی دیالوگ و گفت و گو روشن می شوند. و بیش از هر چیز از طریق شعر است که می توان پی به این حقایق برد. شاعران بیش از دیگران و حتی از جمله فعالان عرصه سیاسی توانایی آن را دارند که حقایق مربوط به فضای فرهنگی و فکری معاصران را برایمان بازگو کنند.
بنابراین حقایقی تاریخی و اجتماعی قابل آزمایش و مشاهدات علمی نیست. تنها راه دسترسی به آنها در گفتگوی تاریخی و هنری با استفاده از روش هنرمنوتیک است. این روش در مورد حقوق، الهیات، ادبیات و فلسفه نیز کاربرد دارد.
گادامر بر این عقیده بود که هیچ علمی آزاد از بار انفسی و ذهنیت و انگیزه های انسانی نیست و اعتقاد نداشت که علمی وجود داشته باشد که روش آن کاملا عینی و مطلقا فارغ از ذهنیت گرایی و سویه های انسانی باشد.
به نظر او تجربه انسانی در بستر زبان شکل می گیرد و جدا از پیش پنداشت ها و پیش فرض های انسان نیست. وی عمیقا تحت تاثیر استادش هایدگر بود و روش پدیدار شناسی هایدگر را در بررسی موضوعات به کار می بست.
گادامر بر این عقیده بود که هیچ علمی آزاد از بار انفسی و ذهنیت و انگیزه های انسانی نیست و اعتقاد نداشت که علمی وجود داشته باشد که روش آن کاملا عینی و مطلقا فارغ از ذهنیت گرایی و سویه های انسانی باشد.
پژوهش های این فیلسوف متمرکز بر چهار حوزه اصلی است. یکی بسط و گسترش هرمنوتیک فلسفی، گفت و گوی فلسفی و تحقیق در تاریخ فلسفه مخصوصا در مورد فلسفه افلاطون و ارسطو و سپس هگل و هایدگر، ادبیات و به ویژه شعر و هنر و بالاخره فلسفه عملی که درباره مسائل سیاسی و اخلاقی است. گادامر فهم و شناخت را به طور کلی امری جدا از تاریخ نمی داند و به همین خاطر نیز فهم فلسفی را در پیوند تنگاتنگ با تاریخ فلسفه می شناسد.
گادامر بر این عقیده بود که هیچ علمی آزاد از بار انفسی و ذهنیت و انگیزه های انسانی نیست و اعتقاد نداشت که علمی وجود داشته باشد که روش آن کاملا عینی و مطلقا فارغ از ذهنیت گرایی و سویه های انسانی باشد
کتاب آغاز فلسفه کوششی است برای گفتگو با معناهایی که در آغاز فلسفه و از سوی فیلسوفان اولیه مطرح شده است. همینجا است که خط فکری گادامر با استادش هایدگر تا حدی مشخص می شود. هایدگر تاریخ فلسفه را تاریخ فراموشی وجود می داند اما گادامر تاریخ فلسفه را در گفتگوی فلسفی ضروری می داند. وی در اواخر عمرش تحقیقات زیادی در مورد دین انجام داد. وی امیدوار بود بتواند راهی برای الفت و آشتی بین ادیان جهان بیابد.
در این کتاب تلاش شده با رویکردی نو به سراغ فیلسوفان اولیه برود و یک بار دیگر با روش هرمنوتیکی به گفتگو با فیلسوفانی چون افلاطون ، ارسطو و هگل بپردازد. از این جهت این کتاب برای دانشجویان رشته فلسفه و پژوهشگران این حوزه کتاب پر ثمری است که خواندنش توصیه می شود.
آغاز فلسفه شامل ده فصل است که عناوین فصول عبارتند از: معنای آغاز، شیوه دسترسی هرمنوتیک به آغاز، شالوده محکم : افلاطون و ارسطو، حیات و نفس: فایدون، نفس درمیانه طبیعت و روح، از نفس به " لوگوس": ثنای تتوس و سوفسطایی، شیوه عقاید نگاری ارسطو ، اندیشه ایونیایی در سماع طبیعی ارسطو ، پارمنیدس و گمان های میرندگان، پارمنیدس و هستی.
در پایان کتاب نمایه و اسامی پیوست شده است.
« رابطه پیچیده افلاطون و ارسطو دارای پیامدهایی است. خاطر هر دو به هستی عالم مشغول است، ولی افلاطون بیشتر به یاری اسطوره های باشکوه از آن سخن می گوید، از آن گونه که فی المثل در تیمائوس روایت می شود.»[2]
پی نوشت :
[1] صفحه 53 کتاب فصل حیات و نفس: فایدون
[2] صفحه 102 کتاب
طولانی ترین آواز نهنگ
طولانی ترین آواز نهنگ
طولانی ترین آواز نهنگ. ژاکلین ویلسون. مترجم: نسرین وکیلی. انتشارات افق. چاپ اول. تهران: 1391. 2000 نسخه. 368صفحه. قیمت: 10500تومان.
«وقتی نهنگ ها در اقیانوس عمیق آبی رنگ به خواندن آواز عاشقانه ی راز آلود خود ادامه می دهند، سیلی از اشک شوق از چشم های مان جاری است.»[1]
الا دختر بچه ای است که با تحقیقاتش بر روی نهنگ ها، مادرش را که مدت ها است در کما فرو رفته نجات می دهد.
طولانی ترین آواز نهنگ ها داستان دختر بچه ای به نام الا است . الا تنها گذاشته شده است و از این تنهایی رنج می کشد. بهترین دوستش رفته و ناپدری تنبلش با او بازی نمی کند و چنان بی حوصله است که نمی شود با او حرف زد. وضع مادرش از همه پریشان ترش کرده است. مادر الا در بیمارستان به سر می برد. او مدتی است که به خاطر زایمان در کما فرو رفته و قدرت حرف زدن ندارد. ورود نوزاد تازه به دنیا آمده نیز بر مشکلات الا افزوده است.
الا به خاطر غیبت کوتاه مدت مادرش تنها و غریب و بی پناه شده و حتی تکالیف مدرسه اش را نیز به درستی انجام نمی دهد و تکلیف مدرسه ای سنگینی که به دوشش انداخته می شود، در این شرایط بار سنگینی برای شانه های او ست.
الا شروع می کند به تحقیقاتی درباره نهنگ ها. در راستای تحقیقاتش متوجه می شود این حیوانات ساعت های طولانی آواز می خوانند تا محبتشان را به هم ابراز کنند. الا تصمیم می گیرد هر طور شده آواز نهنگ ها را به گوش مادرش برساند هر چند که نمی داند مادرش در کما و دنیای سکوت بتواند صدای نهنگ ها و صدای آوازآنها را بشوند. الا برای مادرش که در کما فرو رفته است مرتب نامه می نویسد و تحقیقاتش را بر روی نهنگ ها توضیح می دهد.
الا در جایی از داستان مطمئن می شود که آواز نهنگ ها می تواند مادرش را از این وضع نجات دهد. او از معلم مدرسه اش سی دی ای می گیرد که آواز نهنگ ها روی آن ضبط شده و این سی دری را برای مادرش می گذارد و مادر الا به این سی دی واکنش نشان می دهد.
در این کتاب تنهایی و بی پناهی الا از غیبت و بیماری مادرش، وجود و حضور نوزادی تازه در خانه بدون اینکه مادری بالای سرش باشد، مشکل ارتباط با ناپدری و رابطه با مدرسه و اجتماع به خوبی و با تصاویر و لحظه هایی ناب به تصویر کشیده شده است.
در پشت جلد کتاب آمده است: ژاکلین ویلسون از معروف ترین نویسندگان کتاب های کودک و نوجوان در سراسر جهان است. این نویسنده انگلیسی، بیشتر به خاطر پرداختن به مسائلی همچون بیماری های روحی، مرگ والدین، طلاق و کودکان ناسازگار شناخته شده است. او جوایز بسیاری از قبیل اسمارتیز و جایزه ادبیات کودک گاردین را به خود اختصاص داده است. از دیگر کتاب های این نویسنده می توان به کتاب « آبی و عمیق»،« خاطرات سوفی»،« زادروز ویکی»،« دختران اشک آلود»،« آنجا کسی هست؟» و « بازی شجاعت» اشاره کرد.
این کتاب از 15 بخش تشکیل شده و در ابتدای هر بخش تصوری نقاشی شده که گویای احساسات و داستان آن بخش است. این کتاب در 368 صفحه و با مدیریت هنری کیانوش غریب پور و توصری گری نیک شرت وارد بازار کتاب شده است.
«مامان هم بوی همیشگی اش را نمی دهد. بوی بد نمی دهد. اما موهایش بوی شامپوی نارگیل خودش را هم نمی دهد. عطر خودش را هم نزده.. بوی بیمارستان می دهد. چیزهای زشتی هم پوشیده- یک لباس سفید مزخرف که از پشت بند می خورد- ملافه هایش سفید و خیلی صاف و صوف اند. مطمئنم لباس خواب صورتی و ملافه راحت خودش را به این ها ترجیح می دهد. بی خودی نیست که یک ذره اخم کرده است. »[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 364 کتاب
[2] صفحه 43 کتاب
روزنامه تئاتر
روزنامه تئاتر
تئاتر واژه به واژه. ویل هاموند و دن استوارد. مترجم: محمد علی ارزانی و حدیث خسروی. چاپ اول. انتشارات افراز. تهران: 1393. 1100 نسخه.128 صفحه. قیمت: 7700 تومان.
« هنر فراتر از سرگرمی است. به عقیده من هنر چون کشتی ای است که حامل خود آگاهی جمعی یک ملت است و سوالات خطیری را که انسان از کنار آن ها با بی تفاوتی عبور می کند، مطرح می سازد. این نیاز به خصوص در سال های اخیر که ارباب قدرت روز به روز از روش های زیرکانه تری در دستکاری و تحریف اخبار استفاده می کنند، بیشتر احساس می شود»[1]
هر کسی می تواند قهرمان نمایش های واژه به واژه باشد. این شعاری است که در نمایش های ورباتیم یا واژه به واژه داده می شود. نمایش هایی که دیالوگ های نمایشنامه هایش را از مصاحبه ها و بحث و گفتگو های سیاسی یا اجتماعی افراد حقیقی می گیرد.
تئاتر ورباتیم اصطلاحی است که اشاره به منبع اصلی مکالمات نمایشنامه دارد. موضوع این است که نمایشنامه نویس یا بهتر بگوییم دراماتیست این نوع نمایش ها با مردم مختلف مصاحبه و آن گفتگو ها را ضبط می کند و با مجموع صحبت ها و تحقیقاتی که از یک موضوع خاص به دست می آورد، نمایشنامه ای خلق می کند. بر این اساس نمایشنامه تولید شده در واقع محصول اسناد و گزراش های رسمی و مستند است که با ویرایش و تنظیم دوباره به شکل درام در می آید و به صحنه کشیده می شود.
بنا بر این تعریف، قهرمان این نوع نمایش ها به جای افراد واقعی صحبت می کنند. در شیوه ورباتیم به جای اقتباس تجربیات و مشاهدات ، مستقیم به خود واقعیت رجوع می شود. البته گفته می شود این تعریف چندان هم مشخص کننده شیوه ورباتیم نیست زیرا که بسیاری از نویسندگان مدعی هستند شخصیت هایشان را از جهان واقعی گرفته اند. اما موضوع این است که در تئاتر ورباتیم چیزی که مهم است سندیت گفتگو ها است. آنها مدعی هستند نمایشنامه هایشان منبع قابل اعتماد اطلاعات است.
دراماتیست تئاتر وربایتم همچون یک روزنامه نگار عمل می کند. او موظف است حقیقت را بیان کند و تا آنجایی که به درام لطمه نخورد حقیقت را بیان کند. همان طور که یک روزنامه نگار باید اعتماد مخاطبش را به دست آورد شیوه ورباتیم نیز به دنبال جذب این اعتماد است. با این شیوه تئاتر به کمک روزنامه نگاری می آید و کمبود های آن را جبران می کند. اما به هر صورت شیوه ورباتیم به دنبال خلق درام و نمایش است و نمی تواند دقیقا جای روزنامه نگار را بگیرد.
ورباتیم نوعی تئاتر مستند است. از این رو می توان به خوبی از این شیوه برای اطلاع رسانی به مردم و مطرح کردن مسائل سیاسی و اجتماعی روز بهره برد. جر و بحث های دادگاهی، مناظره های سیاسی و مشکلات اجتماعی خوراک خوبی برای این نوع نمایش ها است. برای مثال محتوای نمایش هایی چون « نام من راشل کوری است»،« رنگ عدالت» و « گفتگو با تروریست ها» در مورد مسائلی چون زجر مردم فلسطین ، نژاد پرستی، بی عدالتی و خطر تروریسم جهانی است.
در دیباچه کتاب توضیح داده شده که هدف از نوشتن این کتاب معرفی شیوه های گوناگون استفاده از تئاتر ورباتیم با توجه به مقالات دست اول پیشگامان این تئاتر است. همچنین علاوه بر این که خواننده را با این واقعیت آشنا می کند که مرزبندی صریحی برای تئاتر ورباتیم وجود ندارد، برای دوست داران این روش فرصتی ایجاد می شود تا با سوالاتی نظیر معنای واقعیت و داستان، تمرین، تحقیق، تدوین، تکنیک های اجرای و نمایش آشنا شود. مقالات و مصاحبه های جمع آوری شده در این کتاب هر یک محصول مباحثات فراوان تاریخ تئاتر مستند است.
در این کتاب مقاله هایی از روبین سوانس ، آلکی بلاث و نیکلاس کنت گنجانده شده که همگی در این نوع تئاتر فعالیت کرده اند و نمایش های به یاد ماندنی ای به روی صحنه برده اند. از کارهای سوانس می توان به نمایش« کتاب آشپزی عربی اسرائیلی»،« فراتر از مرز» اشاره کرد که با این روش نوشته شده است. «بیا بیرون الی» اولین نمایش الکی لایث، نمایش های برتر سال 2004 است که از طرف منتقدان تایم اوت تقدیر شد. ریچارد نورتون تایلر نیز مدیر تحریریه امور امنیتی روزنامه گاردین انگلیس است. نمایش های دراماتیک وی که به تئاتر های قضایی معروفند، عبارتند از: «رنگ عدالت»، «شنبه خونین»، و «دادخواست». دادخواست در سالن تری سایکل به نمایش در آمد و موضوعش پرسش و پاسخ از شاهدان دادگاهی تخیلی در مورد جرائم خشونت علیه عراق در دولت تونی بلر بود.
این کتاب همچنین شامل گفتگوی دیوید هیر و ماکس استافورد لارک و نیکلاس کنت و دن استوارد در باره موضوع تئاتر ورباتیم است.
این کتاب برای پژوهشگران تئاتر های دیگر مفید است و می تواند اطلاعات خوبی درباره تئاتر مستند به دانشجویان تئاتر ارائه و آنها را با شیوه های روز تئاتر دنیا آشنا کند.
این کتاب شامل دیباچه ای است که تا حدودی مفهوم تئاتر وربایتم را توضیح می دهد و پنج فصل دارد که عبارتند از : روبین سوانس، دیوید هیر و ماکس استافورد کلارک، آلکی بلایث، ریچارد نورتون تایلر و نیکلاس کنت.
« استافورد کلارک: من فکر می کنم ورباتیم اسلحه نویی است که آزادی عمل بیشتری به نویسنده می دهد تا گه گاه از پشت میز کامپیوتر و زیر شیروانی (یا هر جایی که امروزه نویسندگان در آن می نویسند) فاصله بگیرد و به میان جامعه برود و»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 13 کتاب
[2] صفحه 69 کتاب
من هومبولتم
من هومبولتم
من هومبولتم . هادی خورشاهیان. انتشارات تندیس. چاپ اول. تهران: 1390. 1500 نسخه.120صفحه. قیمت: 9500تومان.
« سفر همیشه از نقطه صفر آغاز می شود. این برای شما شاید خیلی جای تعجب داشته باشد، ولی برای من با اندیشه های عجیب و غریب، اصلا هم عجیب نیست. من حرف های از این فلسفی تر هم خیلی بلدم. سال ها ست به فوتبال هم از زاویه فلسفی نگاه می کنم. گاهی اوقات هم از زاویه زبانشناسی. ماجرایی که می خواهم برایتان تعریف کنم، بی هیچ تردیدی هولناک ترین ماجرایی است که در طول حیات بشریت ممکن است برای یک نفر اتفاق بیقتد. البته برای یک نفر نیست تعداد ما خیلی بیشتر است. من ، صفورا، مهرنوش، پدر صفورا، میکاییل، پرویز، اسفندیار، ابولفضل، یوریک، ارلت. فکر کنم بس است. اگر قرار باشد اسم ببرم تا صد صفحه دیگر فقط باید اسم ردیف کنم. تازه شما که هیچ کدام از این آدم های سرگردان را نمی شناسید. شاید همه این صفحات را هم که بخوانید باز نفهمید چی به چی است. »[1]
هادی خورشاهیان چند سالی است که در زمینه شعر و داستان پست مدرن مشغول تجریبات جدید است . کتابهایش گرچه مخاطب عام ندارد اما توانسته مخاطب خاص خود را در بازار کتاب جستجو کرده و به دنبال خود بکشاند. من هومبولتم آخرین رمان خورشاهیان روایت از هم گسیخته و پست مدرنی است که توسط نشر تندیس وارد بازار کتاب شده است.
من هومبولتم نوشته هادی خورشاهیان داستان مردی است به نام بردیا که با اسم مستعار هومبولت ظاهر می شود و می نویسد. او روزنامه نگاری است که کارش به مشاهده و بررسی واقعیات می گذرد اما به زودی در مرزهای واقعیت و خیال سرگردان می شود. بردیا ازدواج کرده و کم کم خیال می کند دختری نیز دارد. تصورات و اندیشه های بردیا کم کم بر زندگی اش سایه ای تاریک می اندازد. او که در صفحه ورزشی می نویسد و گزارش گر ورزشی تلویزیون و رادیو است ، به نویسندگی رو می آورد و نرم نرم گرایش به بیان مطالب فلسفی و زبانشناسی پیدا می کند.
در جایی از کتاب می نویسد: درست که فکر می کنم می بینم بلاهایی که توی زندگی سر من آمده است از همان اختراعات اولیه بشر بوده است، فکر، رویا، خواب، زبان و خط.
کتاب پر از جملاتی است که پهلو می زند به نکات فلسفی و زبان شناسی و در فصلی از کتاب نیز خواننده به جای اینکه داستان بخواند با شعر مواجه می شود. این رمان رمان آشفته ای است که پراکندگی ذهن هومبولت یا بردیا را به تصویر می کشد. رمانی پست مدرن که درگیری اش با مفاهیمی چون ذهن، رویا، خواب، زبان و جهان است .
ماجرای این رمان با پراکندی خاصی که دارد قابل فروکاستن به خطی ساده نیست با این حال می توان هومبولتی مشاهده کرد که زمان را از زندگی خود حذف کرده و به شکلی از بی زمانی رسیده است. او مرز دنیای زندگان و مردگان را شکسته و مردگانی را مشاهده می کند که با وی سخن می گویند، مردگانی داستانشان را روایت می کنند و حتی برخی از قسمت های داستان این مردگان هستند که راوی قصه هستند. هومبولت به خواب و رویا پناه برده است به شکلی که تشخیص واقعیت و مجاز را برای خواننده نیز دشوار کرده است. راوی ذهنی از هم گسیخته دارد و صحبت هایش به هذیان گویی شباهت پیدا می کند.
شخصیت هایی چون اسفندیار از همکاران هومبولت، پرویز و میکاییل که در جایی از داستان ظاهر می شوند در واقع مرده اند اما در جایی از کتاب به عنوان همزاد راوی ظاهر می شوند. راوی به همان شکل که در ذهنیت خود دچار سرگردانی و پراکندگی است همچنان نیز به جاهای عجیب و غریب و مکان های شگفت و بی ارتباط سرک می کشد. گاهی در تهران زندگی می کند و دقایقی بعد در جهان مردگان دیده می شود. برای همین هم داستان در هاله ای از ابهام باقی می ماند. با این حال زبان طنز داستان کتاب را برای ما خواندنی می کند. هر چند این طنز یک جور دهن کجی کردن به جهان است و تلخی ویران کننده ای را بازتاب می دهد.
در پشت جلد کتاب به نقل از ویلهلم هومبولت آمده است: انسان عمدتا با موضوعات زندگی می کند و حتی احساس و رفتار او بستگی به تصوراتش دارد. او موجود منحصر به فردی است که زبان، احساس و رفتار را به او یا برای او انتقال می دهد.
ویلهلم هومبولت که بردیا شخصیت اصلی داستان این کتاب به نام وی روزنامه نگاری می کند، زبان شناس اتریشی است که در سال 1767 متولد شده و در سال 1835 درگذشت. وی در زمینه تفکر فلسفی و زبان شناسی فعالیت کرده و به نقد حکومت و دولت پرداخته است. او در بسیاری از معاهدات مربوط به جنگ و صلح در کشورش فعال بوده و سخنان مهمی درباره آزادی بیان کرده است.
خورشاهیان درباره داستان خود می گوید: در این کتاب چون فقط به توصیف درون خود پرداخته ام، روایت شکل پست مدرنی به خود گرفته است. من در ضمیر ناخودآگاهم، زوایای پنهانی داشتم که کاملا درونی بوده است و خواستم در داستانم خیلی غیر مترقبه باشم. در واقع می شود گفت این کتاب نمایش ناخودآگاه من به عنوان نویسنده است.
« دو تا پیرمرد نشسته اند چند متر آن طرف تر و شطرنج بازی می کنند، اما هر دو زیر چشمی به من و مهرنوش نگاه می کنند و زیر لب چیزی می گویند. ناگهان متوجه ماجرا می شوم. آن ها مهرنوش را نمی بینند و فکر می کنند من دیوانه ام. فکر می کنند؟ واقعا آن ها فکر می کنند یا من واقعا دیوانه ام؟ بعضی وقت ها خوشحال می شوم که دنیای من این شکلی است. خوبی دنیا این است که چیزی را از دست نمی دهی.»[2]
هادی خورشاهیان دانش آموخته زبان و ادبیات انگلیسی است و تا کنون سی جلد کتاب در زمینه شعر و داستان و نقد ادبی منتشر کرده است. از کتاب های او می توان به مجموعه شعر های« انسان پرنده است»،« عصر روزهای جمعه»،« درخت ها عقلشان می رسد» و مجموعه داستان های« باشد ایستگاه بعدی»،« کشوری که شکل چکمه است»،« اعتراف بر سه شنبه» و « من کاتالان نیستم» اشاره کرد.
پی نوشت:
[1] صفحه 5 کتاب
[2] صفحه 78 کتاب