کتاب فرشتگان
کتاب فرشتگان
کتاب فرشتگان. خورخه لویس بورخس. ترجمه و تالیف: احمد اخوت. انتشارات افق. چاپ دوم. تهران: 1392. 2000 نسخه.152صفحه. قیمت: 4500تومان.
« زبان فرشتگان به زبان ادریسی محدود نمی شود و در این زمینه نعمت فراوان است. مثلا زبان نور برایان دوفلورس اهل اکوادور. او این را زبانی زیبا و شاعرانه می دانست. لسانی جهانی که همه آدم ها بدون آموزش طاهری و بی آن که خود بدانند آن را می دانند و می توانند با یکدیگر با فرشتگان و خداوند ارتباط برقرار کنند.»[1]
کتاب فرشتگان نوشته های پراکنده بورخس است که مترجم آنها را جمع آوری و منتشر کرده است. احمد اخوت این نوشته ها را در کنار هم چیده و با ویرایش تازه ای تحت عنوان کتاب فرشتگان منتشر کرده است. با این حال این کتاب یک بار در سال 1936 میلادی به صورت ضمیمه کتاب موجدات خیالی بورخس چاپ و منتشر شده بود.
این کتاب شامل شانزده مقاله از بورخس است. در هر بخش از این کتاب نام فرشته خاصی ذکر شده و درباره این فرشته نیز پانوشت های مفصلی آورده شده که مترجم به آن بسط داده و دیدگاه هایی ایرانی و اسلامی را درباره آن فرشته ذکر شده است.
خواننده در این کتاب با دیدگاه های شخصی بورخس درباره فرشتگان و همچنین رویکردهای اساطیری نسبت این موضوع آشنا می شود. مترجم درباره این کتاب توضیح می دهد: هرچند برایم عجیب بود که چرا بورخس فرشته هایش را پراکنده و نوشتن کتاب فرشتگان را متوقف کرد اما تصمیم گرفتم این کتاب را احیا کنم، به خصوص حالا که دیگر نویسنده اش از این جهان به قول خودش، به جهان سایه ها رفته است.
در زبان فارسی اطلاق هیولا برای فرشته غریب به نظر می آید. اما در تعریف بورخس هیولا موجودی ترکیبی است چرا که تشکیل شده از بدن آدمی با بال های پرنده. بورخس اعتقادی ندارد هیولا صرفا موجودی شریر با رفتاری وحشیانه است. بلکه هیولا در نظر وی فقط مخلوقی ترکیبی است و غیر طبیعی است. برای همین بورخس این فرشته ها را در فهرست کتاب حیوان شناسی تخیلی اش می آورد. اما سپس به جای دیگری منتقل می شوند و به شکل مجموعه مقالات پراکنده ای در می آیند. بورخس آنها را در مجموعه مقالات موجودات خیالی منتشر می کند. کتابی که درباره شیاطین سودنبرگ نیز سخن گفته شده است. برخی از این فرشته ها نیز نامشان تغییر کرد و به صورت مستقل در آمدند مثل یووارکی که اسم سابق اش دختر پرنده بود. بورخس همیشه تحت تاثیر سودنبرگ، رالف والدو امرسون و ویلیام بلیک بوده است و به خصوص ارادت وی یه این افراد در این کتاب مشهود است.
در جایی از کتاب آمده که روایتی است از داستان انسان ها مبنی بر اینکه انسان پیش از اینکه به زمین هبوط کند فرشته بوده است اما انسان از فرمان خدا سرپیچی می کند و خداوند بالاهای وی را می چیند. بنابر این انسان فرشته ای است با بال های بریده شده. این تعبیر به نوعی در فرهنگ اساطیری ایرانی نیز موجود است و می توان رد این فکر را در آموزه های دینی مبنی بر اینکه روح بشر از جنس دیگری است دنبال کرد.
بورخس شاعر، نویسنده و ادیب آرژانتینی و از مطرح ترین نویسندگان امریکای لاتین است که داستان های کوتاهش شهرت جهانی دارد. احمد اخوت پیش از این کتاب «موجودات خیالی» را از بورخس به فارسی برگردانده است. بورخس در مقدمه کتاب موجودات خیالی گفته است: این کتاب به این منظور نگاشته نشد که خواننده آن را ابتدا تا انتها بخواند. به عکس، مایلم که خواننده، کتاب را تورقی کند و بدون ترتیب و اتفاقی مطالبی را انتخاب و بخواند. درست همانطور که انسان با دوربین شکل نما بازی می کند و با جا به جا کردن صفحه آن به تصاویر مختلف می نگرد.
کتاب فرشتگان را نیز می توان از هر جا خواننده مایل است شروع کرد. کتاب شامل خواب فرشتگان، زبان فرشتگان، سرگذاشت فرشتگان، سلسله مراتب آنها و غیره است. این کتاب به گفته مترجمش تاریخ آشنایی بورخس با فرشتگان و تحقیقات وی در این زمینه است. مقاله سرگذشت فرشتگان در سال 1926 منتشر شد و بعدها به کتاب حیوان شناسی تخیلی ضمیمه شده است. مطالب کتاب محدود به زمینه خاصی نیستند و انواع و اقسام فرهنگ ها و متون را شامل می شوند. مثلا انواع فرشته ها در ادبیات کتبی و شفاهی ملل مختلف و افسانه های قدیمی اقوام گوناگون، با توجه به کتاب های مقدس و اسطوره های مذهبی در مورد این موضوع. این کتاب می تواند برای پژوهشگران در این زمینه بسیار موثر و مفید باشد.
احمد اخوت نویسنده و مترجمی با تجربه است که پیش از این کتاب های زیادی را ترجمه و تالیف کرده است. از جمله آثار وی می توان به کتاب های «این یازده تا» مجموعه داستان ویلیام فاکنر،«آوارگان» اثر فلانری اوکانر،«اطلس» و «موجودات خیالی» نوشته خورخه لویس بورخس و «قصیده کافه غم» نوشته کارسون مک کولرز اشاره کرد. از تالیفات وی عبارتند از: «من و برشت»،«نشانه شناسی مطایبه»، «تا روشنایی بنویس» و «کتاب من و دیگری».
پی نوشت:
[1] صفحه 64 کتاب
برف گرم
برف گرم
بچه برفی . ایووین آیوی. مترجم: سید مصطفی رضیی. انتشارات مروارید. چاپ اول. تهران: 1392. 1100 نسخه. 435صفحه. قیمت: 17600تومان.
«مبیل می دانست سکوت خواهد بود. بعد از تمام این داستان ها، نکته همین بود. خبری از زمزمه و شیون نوزادی در کار نبود. بچه های همسایه نبودند تا دوان دوان و خروشان از راه ورودی خانه پایین بدوند. خبری از رد پاهای کوچولوی کثیف روی پلکان نبود که نسل ها آن را ساییده باشند، یا حتی خبری از تلق و تلوق اسباب های بازی پراکنده بر کف آشپزخانه. همین صداها بیانگر شکست او بودند و افسون هایی که همه را پشت سر گذاشته بود و در این سرزمین، سکوت بود. او خیال کرده بود سکوت حیات وحش آلاسکا صلح بار خواهد بود.»[1]
ایووین آیوی در کتاب بچه برفی فضای سرد، طبیعت وحشی، چشم اندازهای پوشیده از برف آلاسکا را به درخشندگی بلورهای یخ و شفافت و ظرافت دانه های برف به تصویر می کشد. وی از این فضای سرد و یخ زده بهره می جوید تا داستانی گرم و دلپسند بیافریند.
بچه برفی در این طبیعت خشن و پوشیده از یخ و برف داستانی از امید و گرمای عشق و زندگی است و همین تضاد و کشمکشی که شخصیت های داستان در مواجهه با محیط بیرون در مقایسه با نیازهای قلبی خود احساس می کنند ، آنها را وا می دارد تا برای گرم کردن زندگی خود دست از همان نیرویی که در محیط پیرامونشان به وفور دیده می شود و درست بر ضد آنها عمل می کند کمک بگیرند. آنها از برف های یخ و سرد و سپید و بی روح زندگی شان بچه ای می سازند تا قلب هایشان را گرم و پر امید کند.
آیوی با زبانی ساده وضع انسان هایی را که در محیط سخت آلاسکا زندگی می کنند توصیف می کند و شب های طولانی آن منطقه به نویسنده این امکان را می دهد که به خوبی بتواند ترس و آرامش را در کنار هم به مخاطب منتقل کند.
این رمان بر اساس افسانه ای قدیمی روسی نوشته شده و وقایع آن در دهه بیست میلادی می گذرد. این داستان ماجرای زوج میان سالی را روایت می کند که رابطه سردی با هم دارند و مثل دو غریبه با هم رفتار می کنند. آنها یک بار بچه دار شده اند اما بچه آنها سقط شده و دیگر امکان بچه دار شدن ندارند. جک و میبل تصمیم میگرند دور از اجتماع و دیگران به منطقه ای غریب و ناآشنا بروند و زندگی جدیدی را آغاز کنند. مییل بسیار افسرده است و می خواهد خودکشی کند. کشاورزی می کند جک خودش را مشغول کشاورزی می کند اما در زمین سفت و سخت و برف آلاسکا موفقیت چندانی به دست نمی آورد. اما معجزه ای رخ می دهد. در یک شب برفی آنها بیرون خانه آدم برفی کوچکی به شکل یک دختر درست می کنند. صبح روز بعد دختر برفی آب می شود اما شال و کلاهی که بر سر و گردنش بود نیز ناپدید شده و رد پاهای کوچکی هم آن دور و برها دیده می شود.
مبیل داستانی را به یاد می آورد از بچه ای برفی که روزی ساخته می شود و ناپدید می شود. مبیل تلاش می کند با به یاد آوردن این داستان که از پدرش شنیده است، وضعیت موجود را با آن مقایسه کند. این داستان قدیمی اشاره به یک باور قدیمی اروپایی / امریکایی است که می گوید: فیری‌ها (پریان) بچه‌های انسان‌ها را برداشته و نوزاد خود را به جای آن می‌گذاشتند تا انسان‌ها بچه‌شان را بزرگ کنند. هیچ‌وقت کسی نمی‌فهمید چه بلایی سر بچه انسان‌ها آمده است. این باور گسترده در ادبیات فولکلوریک غرب منعکس شده است و تا به امروز هم رسیده است.
امید در دل این زن و شوهر زنده می شود و آنها باور می کنند بچه برف ای دارند که جایی از دنیا زنده است و نفس می کشد. آنها بچه برفی را با تمام مهربانی قلب هایشان بزرگ می کنند. بچه ای که هیچ گاه نمی تواند کودک واقعی آنها باشد. رمان بچه برفی شامل 54 فصل است و یک موخره در پایان کتاب ضمیمه آن شده است.
در پشت جلد کتاب آمده است :
جک و میبل همه چیز را رها کرده اند تا در خانه ای چوبی در یک مزرعه، بر مرز حیات وحش آلاسکا، زندگی جدیدی شروع کنند. همه چیز ظاهراً خوب پیش رفته است تا زمانی که روزها کوتاه تر می شوند، جک هنوز نتوانسته زمین کشاورزی اش را آماده کند و میبل دیگر نمی‌تواند اندوه سالیان گذشته را فراموش شده باقی بگذارد؛ اندوه کودکی که از دنیا رفت و اندوه ناتوانی بچه دار شدن که برای همیشه باقی ماند...
نام ایووین آیوی از نام یکی از شخصیت‌های رمان «ارباب حلقه‌ها» نوشته جی. آر. آر. تالکین گرفته شده است. وی هم اکنون یک کتاب فروشی مستقل در پالمِر را اداره می‌کند. پیش از این روزنامه‌نگار بود و جوایز مختلفی برای نوشته هایش دریافت کرده بود. داستان های کوتاه وی قبلاً منتشر شده بودند اما «بچه برفی» اولین رمان او است. آیوی همراه همسر و دو فرزندش در آلاسکا زندگی می کند.
این کتاب نثری جذاب دارد و یکی از پر فروش ترین ها در ژانر ادبیات داستانی در یکی دو سال گذشته است. این کتاب برگزیده وب سایت آمازون در سال 2012 است. منتقدان درباره این کتاب می نویسند: بچه برفی جادویی است. صفحه به صفحه لبریز سرمای زمستان و زیبایی حیات وحش مرزهای آلاسکا شده. ایووین آیوی شکوه دانه های برف را با زیبایی تمام در خطوط خود به توصیف نشسته است. حکایتی مفتون کننده از تنهایی، امیدواری و عشق.
هفته نامه تایم درباره این رمان می نویسد: رئالیسم جادویی آیوی متفاوت از دیگر نوشته‌هاست، باید توانایی او در هدایت روند روایت داستانی‌اش را درنظر داشت، همچنین وی نثری به شفافی بلورهای برف، توصیف حیرت‌انگیز منظره‌های یخ‌بسته‌ی حیات‌وحش و رنج‌های گوناگون ساکنین نخستین این مناطق را ارائه می‌دهد. منظره‌های او از آلاسکا لبریز از زیبایی خیره‌کننده و خشونتی طبیعی هستند، درست مانند حکایت‌های جن و پری. این رمان می‌تواند قلب‌های بسیاری را مفتون خود بسازد.
« اینجا نوامبر بود، و او را می ترساند چون می دانست نوامبر چه همراه خود خواهد آورد. سرما مانند مرگ به دره چنگ می انداخت، باد یخ بسته از شکاف های بین الوارهای کلبه به درون می وزید. اما بیشتر از همه، تاریکی بود. تاریکی آنچنان کامل می شد که حتی ساعت های آغشته به نور پریده نیز خفه بود.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 1 کتاب
[2] صفحه 9 کتاب
فرنی و زویی بدنبال عرفان شرقی
فرنی و زویی بدنبال عرفان شرقی
فرنی و زویی . جی. دی. سالینجر. مترجم:علی شیعه علی و زهرا امیر باقری. انتشارات سبزان. چاپ سوم. تهران: 1393. 4000 نسخه.224صفحه. قیمت: 8500تومان.
« دانش باید به حکمت و معرفت منتهی بشه و اگه نشه مفت نمی ارزه! اما هیچ کس بهش اشاره نمی کنه! تو دانشگاه حتی یه کلمه هم به گوشت نمی خوره که قراره معرفت هدف کسب دانش باشه. یعنی حتی کلمه معرفت هم به گوش آدم نمی خوره!»[1]
فرنی و زویی دو فرزند کوچک خانواده ی بزرگ گلس هستند. به غیر از آنها خانواده گلس پنج فرزند دیگر نیز دارند. رمان فرنی و زویی شامل دو داستان درباره این دو فرزند است.
داستان اول درباره فرنی است که کوچکترین دختر خانواده است. این داستان شرح ملاقات فرنی با پسری به نام لین کاتل است. فرنی که علاقه زیادی به ادبیات و عرفان شرقی دارد دست به گریبان یک بحران روحی عرفانی است. وی مشغول خواندن یک کتاب عرفانی می شود و آشفتگی های روحی و فکری به سراغش می آید و عوالمی برای وی آشکار می گردد.
داستان دوم نیز روایت زویی کوچکترین پسر خانواده است. زویی برادر بزرگ فرنی است و بازیگری می خواند. وی به همراه خانواده اش تلاش می کند فرنی را از بحران روحی نجات دهد. برادر بزرگ این خانواده به نوعی قدیس خانواده آنها است که سال ها قبل خودکشی کرده است. بادی یکی دیگر از اعضای خانواده سال ها است در انزوا به سر می برد.
داستان از آنجایی آغاز می شود که فرنی برای تعطیلات آخر هفته و مشاهده یک مسابقه فوتبال با قطار پیش دوستش لین کاتل رفته است. آنها برای ناهار به یک رستوران می روند و آنجا فرنی حالش دگرگون می شود. فرنی به شدت درگیر مطالعه کتابی است به نام سلوک زائر که درباره دعاکردن دائمی برای حضرت مسیح است. او که بیست سال بیشتر ندارد اسیر و مجذوب کتاب شده و احساس همذات پنداری با سالک پیری که شخصیت اصلی کتاب ، می کند. فرنی کم کم تارک دنیا می شود و شروع به ذکر کردن می کند. او بسیار تحلیل می رود و رنجور و گوشه گیر می شود. بخش فرنی درجایی تمام می شود که وی در رستوارن از هوش می رود و او را به خانه منتقل می کنند.
بخش دوم داستان زویی نام دارد که حجم بزرگی را در بر می گیرد. در این بخش فرنی به خانه برگشته و می بینیم که کتاب سلوک زائر را از اتاق برادر بزگش برداشته و ورق می زند و سیمور برادر بزرگ ترش که حالا خودکشی کرده است حضور نادیدنی اما محسوس دارد. زویی برادر کوچک فرنی تلاش می کند فرنی را راهنمایی کند و او را از این حال بیرون بیاورد. زویی خود این مرحله فرنی را پیش از این تجربه کرده است و حال خواهرش را می داند. تلاش فرنی برای رسیدن به سلوک درونی بهانه ای می شود تا زویی هم به شناختی مجدد از مذهب برسد و فرنی را از مذهب بدون تفکر برهاند. فرنی در می یابد دین و عشق به مسیح و خدا فقط ذکر گفتن مدام نیست و هر چیزی که برای خدا انجام شود جزو سلوک محسوب می شود. از این رو بازیگری که شغل مورد علاقه فرنی است جنبه ای عرفانی و مقدس به خود می گیرد چرا که برای رضای خدا و آگاهی بخشی جامعه انجام می شود. فرنی و زویی پیام آور محبت و شناخت نهفته در ذات مذهب است و تلاش دارد بفهماند دین بدون اندیشیدن توخالی است و انسان را تنها دچار سردرگمی می کند.
این کتاب پر از اسامی اشخاص و مکان ها و واقعه ها و اتفاق هایی است که نویسنده از تاریخ و مذهب برداشت کرده و در جای جای کتاب به آن ها اشاره می کند. از این رو مترجم برای فهم بیشتر وقایع و داستان در پیوست کتاب بخش بزرگی ضمیمه کرده است که مکان ها و وقایع و اشخاص در آن به تفصیل توضیح داده می شود.
داریوش مهرجویی از این رمان اقتباس سینمای موفقی به نام پری ساخته است که ماجرای فرنی را دنبال می کند. از این رمان پیش از این دو ترجمه دیگر به فارسی برگردانده شده است.
سالینجر را بیشتر به عنوان نویسنده ای می شناسند که شخصیت پردازی های بسیار قوی و خوبی به دست می دهد. مهمترین و پر آوازه ترین اثر سالینجر رمان ناتور دشت است که علاقمندان بسیاری در دنیا و در ایران دارد. «دلتنگی های نقاش خیابان چهل و هشتم»، «خاطرات شخصی یک سرباز»،«دختری که می شناختم» و «جنگل واژگون » از دیگر آثار وی است که به فارسی ترجمه و منتشر شده اند. بدون شک شاخص ترین اثر سلینجر را می توان فرنی و زویی دانست. فرنی و زویی در برخورد همدیگر است که گره های داستان و گره های بحران روحی شان را حل می کنند. به همین دلیل این دو بدون هم و مستقل از هم می توانند تکمیل کننده چیزی باشند. همه اهل این خانواده از هوش و استعداد سرشاری برخوردارند و بینشی غیر عادی دارند. سراسر کتاب پر است از جملات عمیق فلسفی و تفکر برانگیز درباره دین و عرفان که نشان دهنده دانش عمیق سالینجر از عرفان شرقی دارد.
«جروم دیوید سلینجر» بخش عمده ای از 91 سال زندگی اش را گوشه گیر و پنهان از کنجکاوی رسانه ها و خبرنگارها و حتا خواننده های پرشمار و طرف‌داران سینه چاک آثارش، در شهر کورنیش ایالت نیوهمپشایر، گذراند و در مقابل هر تجاوز کوچک به حریم خصوصی اش قاطعانه ایستاد؛ این برای کسی که زمانی می‌توانست مشهورترین هنرمند ایالات متحده باشد جلوه ای از یک صوفی منشی و عزلت نشینی عارفانه بود. آسان نبود از شهرت و ثروتی که هالیوود می توانست با اقتباس از آثاری چون «ناتور دشت» به همراه آورد چشم پوشید. در اوج شهرت کنار رفتن و زاهدانه زیستن فقط از کسی برمی آمد که با نوعی عرفان درونی در جهانی بزرگ تر از دنیای پرزرق و برق اما حقیر بیرون خوش باشد، و عجیب نبود که خالق «فرنی و زویی» چون این باشد، که بود. «فرنی و زویی» معناگراترین نوشته سلینجر است؛ کتابی است درباره نقش دین در زندگی انسان‌ها با گوشه‌چشمی به مذاهب شرقی و نیز مسیحیت. اثری است که بیشتر بر ذهنیت تکیه دارد تا بر عینیت. خواننده را به فکر فرو می برد و به بازبینی و بازخوانی تفکرات و رفتارهای مذهبی اش وامی دارد. به همین دلیل، اثری است سخت خوان، نخبه پسند، و فلسفی، و اختلاف فاحشی با «ناتور دشت» ماجراجویانه، روایت‌گر، و همه پسند دارد.به هر حال، می‌دانیم که او در سال 1919 به دنیا آمد و در سال 2010 درگذشت. در خلال سال‌های 1940 تا 1965 آثارش را نوشت و منتشر کرد و به قله‌ی ادبیات روز دنیا رسید. هر چند مرده‌ریگ سلینجر چندان پرشمار نیست اما او با همین کارنامه کوچک جایگاهی بزرگ برای خود رقم زده و محبوبیتی کم نظیر در سراسر دنیا دارد.
« فرنی گفت: من فقط می دونم اگه شاعر باشی یه چیز قشنگ خلق می کنی منظورم اینه که وقتی کارت تموم شد یک چیز قشنگ رو کاغذ به جا می ذاری. آدم هایی که تو ازشون حرف می زنی حتی یه چیز زیبا به جا نمی ذارن. بهترین شون تنها کاری که می کنه اینه که به درون ذهنت رخنه می کنه و یه چیزی اونجا به جا می ذاره اما به صرف اینکار اینکه بلدن چطور اینکارو بکنن نمیشه به کارشون گفت شعر. شاید بشه گفت یه پشکل خیلی جذاب می ندازن»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 116 کتاب
[2] صفحه 22 کتاب
شاهد گوشی
شاهد گوشی
شاهد گوشی، 50 شخصیت. الیاس کانه تی. مترجم: علی عبدالهی. چاپ اول. نشر مرکز. تهران: 1392. 1800 نسخه.136صفحه. قیمت: 7900 تومان.
«این بود که حسابی دهان یارو را خرد کرد. البته یارو هم دم در کشید. بعد دردشکن از جا برخاست و چیره بر خاطرات همان روز در تب و تاب هیجانی آشکار البته نه با بی آبرویی جمع را ترک کرد. احساس خوبی داشت از این که سکوت توام با احترام دیگران تا آستانه در همراهی اش می کرد.»[1]
شاهد گوشی روایت هایی از 50 شخصیت است که با زبانی طنز و تلخ و گروتسگ به تصویر کشیده شده اند.
این مجموعه داستان شامل داستانک هایی است که هر کدام پیرامون یک شخصیت خاص می چرخد و محصول ذهن خلاقانه نویسنده آن است. حتی نام هایی که برای این شخصیت ها انتخاب شده با ذکاوتی ویژه و متفاوت ساخته شده اند و جزو اسم هایی خاص هستند که خود نویسنده خلق کرده است.
این داستان های کوتاه با این که سبک و سیاق کافکایی دارند ولی محصول ویژه ای به حساب می آیند و می توان گفت نوشتار نویسنده را از دیگر داستان های کوتاه این سبک و سیاق متمایز می کند.
شاهد گوشی یکی از کوتاه ترین و بهترین مجموعه داستانک های الیاس کانه تی نویسنده مشهور آلمانی است که اهمیت بالایی در زبان آلمانی دارند. نام کتاب شاهد گوشی است که این عنوان را نویسنده از روی الگوی ساختاری اصطلاحات حقوق در زبان آلمانی گرفته است در مقایسه با شاهد عینی. وی عنوان فرعی کتاب را 50 شخصیت گذاشته و این نام را نیز بر اساس رده بندی گیاهان و انسان ها انتخاب کرده و ایده اصلی آن را نیز از فیلسوف و گیاه شناس یونانی« تئو فراست» گرفته است.
از جمله شخصیت هایی که در این کتاب از آنها صحبت می شود عبارتند از: شاه شناس، ناکامیاب، خدعه گر، کاغذ خور، نام لیس، ارائه گو، به خود هدیه دهنده، دو به هم زن، اشگ گرم کن، کور مرد، کلان سودا گر، نازک بو، دار و ندار، لاش انداز، آوازه سنج، چلپاسه نی زبیایی، شکوه مرد، گره گفتار، نارس کلام، تلخ پیچ، آلاف اولوفی، خانه خوار ، آسیب خورده و ... که به زیبایی خصوصیات هر یک از این شخصیت ها توصیف می شود و شیوه زندگی و گفتار خاص هر کدام از این صفات کاریکاتور شده به خواننده نشان داده می شود.
این شیوه بررسی شخصیت از آنجایی ناشی می شود که در یونان باستان تیپ به معنای سکه ضرب کردن بوده و نوعی تصویر برگردان روی کلیشه محسوب می شده است. از همین رو این شخصیت ها نیز نوعی از عکس از برگردان هستند. خصوصیات غلو شده شخصیت ها به صورت کلیشه ای معرفی شده و نوع رفتار و کردار آنها به گونه ای معرفی می شود که می توان گفت آنها نمونه ای از انسان هایی هستند که در زیر مجموعه این تیپ می توان دسته بندی کرد.
الیاس کانه تی در سال 1905 میلادی در بلغارستان دوره عثمانی به دنیا آمد. وی در وین فلسفه خواند. شاهکار وی رمان اوا است. وی نویسنده کتاب تحلیلی – فلسفی توده و قدرت است. در آثار وی تاثیر آداب و رسوم اقوام گوناگون حوزه بالکان و مشاهدات و تجربیاتش از سفر به کشور هایی مانند انگلیس، اتریش، آلمان و سویس دیده می شود. این نویسنده مشهور در سال 1981 جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد. و در همان سال جایزه کافکا را نیز به دست آورد. در کارنامه وی جایزه مهم گئورگ بوشنر نیز وجود دارد. از کار های دیگر او می توان به رمان« صداهایی از مراکش- 1967» و « رای دادگاه » اشاره کرد.
کانه تی به شدت به فرهنگ فلسفی انسان‌شناسی پای بند است و ارزش بسیاری به مسائل اساسی علوم اجتماعی قائل بوده و به دنبال پاسخی مثبت برای این گونه مسائل جامعه بشری می‌گردد و بر این باور است که نویسنده باید شهامت آن را داشته باشد که جهان در حال سقوط و زوال را ترسیم کند و در معرض دید همگان قرار دهد و بر این اساس، نوشته هایش نه تنها نشان‌دهند زوایای پنهان روح انسان است، بلکه دلیل بسیاری از تضادهای جوامع امروز را ارائه می‌کند. موضوع دیگری که کانتی را به خود مشغول داشت، پدیده قدرت و تأثیر مردم در به وجود آمدن آن است. به اعتقاد نویسنده، توده‌های انسانی هم قابل کنترل و هم کنترل ناپذیرند، هم ظالم اند و هم مظلوم. اگر جهل مردم نبود .قدرت های زورگو پدید نمی آمدند
مترجم درباره این کتاب می گوید: این داستان یکی از کوتاه ترین و بدیع ترین آثار الیاس کانه تی است که به دو دلیل در ادبیات آلمانی و حتی در ادبیات اروپا کم نطیر است: نخست ایده نوشتن و دوم سبک و سیاق نگارش آن.
پی نوشت:
[1] صفحه 116 کتاب
پروانه و یوغ
پروانه و یوغ
پروانه و یوغ. باز خوانی نامه های ونسان ون گوگ. محمد چرمشیر. نشر نی. چاپ اول. تهران: 1392. 1100 نسخه.53 صفحه. قیمت: 4500 تومان.
« یه وقتی می شد، ونسان. یه وقتی که همه چی دست خدا بود. اون روزها خدا بود که انتخاب می کرد. خدا بود که حساب مرگ و زندگی دستش بود. برای همین من- دکتر گاشه- وقتی میون خون و کثافت دنبال زندگی می گشتم و پیداش نمی کردم، دست هامو پاک می کردم و می گفتم خدا بود که نخواست. اما حالا ... ونسان خدا بدجوری از ما انتقام گرفت. به قیمت دست هایی که هیچ وقت پاک نمی شن ... من باید این کثافت ها رو با چی پاک کنم؟»[1]
پروانه و یوغ بازخوانی نامه های ونسان ون گوگ، نقاش هلندی است. اگر با آثار و نامه های ون گوگ آشنایی داشته باشید بهتر و بیشتر می توانید با متن نمایشنامه ارتباط برقرار کنید اما این نمایشنامه توانسته است به خوبی اندیشه ها و دغدغه های ون گوگ این نقاش بزرگ را به تصویر بکشد. چرمشیر در این نمایشنامه تلاش کرده خواننده را به دنیای ون گوگ نزدیک کند و بر زندگی وی نور بتاباند.
پروانه و یوغ مملو از خواب و رویا است. شخصیت های نمایش همچون خوابگردها به صحنه می آیند و در فضایی رویایی ایفای نقش می کنند. مالیخولیا، فقر، عشق، اندوه، بیماری، کابوس ها، امیدها و نومیدی های این نقاش در این نمایشنامه اشاره شده و البته تاریخ نقاشی و زمانه نقاش نیز به تصویر کشیده شده است.
تینوش نظم جو این متن را به زبان فرانسه ترجمه کرده و با همکاری فابریس نیکو، سرپرست گروه هنر و تئاتر پاریس و گروه تئاتر ویرگول به کارگردانی آروند دشت آرای به اجرا گذاشته شده است.
نظم جو درباره ترجمه این اثر می گوید: بعد از روخوانی متن توسط دوستان به نظرم آمد که سبکی است که از نظر زبان و ساختار و سوژه می تواند به زبان فرانسوی جواب دهد. ترجمه برای من مثل کارگردانی است و حتما باید با متن ارتباط برقرار کنم. سعی کردم متن را به سبک آقای چرمشیر به فرانسه برگردانم. این نمایشنامه از آن سبک نمایشنامه ها است که امروز در شمال اروپا زیاد کار می شود. متنی است که با ناخودآگاه تماشاگر کار دارد. فرم و زبان آن از ناخودآگاه نویسنده بیرون آمده و چیزی را به صورت ساختگی بیان نکرده است.
فابریس نیکو درباره آن می گوید: در ابتدای برخورد با متن ذوق زده شدم زیرا قبل از آن نامه های ون گوگ را خوانده بودم و بازخوانی نویسنده نظر من را جلب کرد.
نمایش یوغ و پروانه دومین بخش از سه گانه کابوس و بازخوانی نامه های ون سان ون گوگ نقاش مشهور هلندی است که پیش از این با ترکیب گروهی از بازیگران ایرانی و فرانسوی در ایران و فرانسه اجرا شده بود. این کتاب در مجموعه دور تا دور دنیا توسط نشر نی منتشر و به بازار کتاب عرضه شده است.
محمد چرمشیر یکی از پرکار ترین نمایشنامه نویسان معاصر است که اکثر آثار وی توسط گروه های تئاتر به صحنه رفته است. نمایشنامه های معروف وی عبارتند از: «در مصر برف نمی بارد»، «می بوسمت و اشک»، «کبوتری ناگهان»، «روایت عاشقانه از مرگ در ماه اردی بهشت» و«روزگار نازنین طلعت مهربان».
« راستش اینه که ونسان، ما قرن های قرن سر یه دو راهی واساده بودیم. دو راهی انتخاب خودمون به عنوان بشر یا انتخاب چیزی که ما رو به وجود آورده. این که چرا ما دومی رو انتخاب کردیم رو نمی دونم اما می دونم انقدری که خواستیم بگردیم و خدا رو پیدا کنیم، به خودمون فکر نکردیم. شاید همون گشتن و پیدا نکردن باعث شده برگردیم و بخواهیم خودمونو پیدا کنیم، یعنی چیزی که واقعا موجود و دم دسته... و حالا که برگشتیم می بینیم از خودمون هیچی نمی دونیم. ما از خودمون هیچی نمی دونیم، ونسان. این دردناک ترین موضوع روزگار ما است.» [2]
پی نوشت:
[1] صفحه 44 کتاب
[2] صفحه 37 کتاب
خفقان
روایت خفقان، از زبان یک کودک
ته دره. هرتا مولر. مترجم: مهرداد وثوقی. انتشارات مروارید. چاپ اول. تهران: 1392. 1100 نسخه.156صفحه. قیمت: 6900تومان.
« گاهی که ساکت ساکت می خوابیدم، هنوز خش خش می کرد. می ترسیدم آن مرد گنده استخوانی به اتاقم بیاید. همان که خانه ای در حاشیه دهکده خریده، هیچ کس هم نمی دانست از کجا آمده، با این حال همه می دانستند چون اسکلت درشتش را به موزه فروخته و ماهیانه از آنها پول می گیرد. مجبور نیست تن به کار کردن بدهد.»[1]
ته دره از نخستین داستان های هرتا مولر محسوب می شود. این مجموعه داستان از کتابی که در سال 1982 به چاپ رسیده انتخاب شده است. این مجموعه داستان در دوران دیکتاتوری چائوشسکو و فلاکت مردم رومانی می گذرد.
خود کتاب درست زمانی منتشر شد که خفقان جامعه در زمینه ممیزی کتاب بسیار بود. مولر در این داستان ها با لحن و ساختاری هوشمندانه شرایط زمانه اش را به تصویر کشیده است. همه داستان ها در روستای کوچکی می گذرد که استعاره از یک جامعه بزرگتر است.
مترجم درباره این داستان ها می گوید: نام اصلی کتاب معادل فارسی مناسبی ندارد و به معنای انتهای پستی هر چیزی است. این کتاب در زبان انگلیسی نیز سرزمین های پست نامیده شده که مناسب نیست. از آن جا که داستان در روستایی در ته یک دره اتفاق می افتد، عنوان ته دره را برای این کتاب انتخاب کردم. در این داستان ها آثار منفی روانی جامعه را بر شکل گیری شخصیت راوی کودک که بخشی از کل جامعه است می توان دید. داستان های این کتاب ماجراهایی است که از دیدگاه یک کودک روایت می شود. ماجراهایی تکان دهنده از وضعیت جامعه ای که در فقر و خفقان پیچیده شده است.
در یکی از این داستان ها زندگی خانواده ای را می بینیم که برای شستشوی خود مجبور هستند از یک وان و مقدار مشخصی آب گرم استفاده کنند. این خانواده پر جمعیت یکی یکی و به نوبت داخل وان حمام می شوند تا اینکه نفر آخر پدربزرگ این خانواده است. موقع حمام کردن وی آب دیگر سرد شده است اما بالاخره او نیز موفق می شود خود را تمیز کند. آنها در آبی خود را می شورند که به مرور از تمیزی به کثیفی می رسد . راوی تنها چرک های لوله شده ای را توصیف می کند که به مرور روی سطح آب را می پوشاند. در آخر خانواده در این آب پر از چرک های لوله شده حمام کرده و دریچه وان را بر می دارد تا آب به شدت کثیف خارج شود. خانواده همگی به ظاهر تمیز شده اند و منتظر فیلم شب یک شنبه نشسته اند. در این داستان به خوبی فقر و در عین حال کثافتی را که این انسان ها درون آن غلت می زنند نشان داده می شود. کثافتی که به مرور انسان ها به آن عادت می کنند.
در یادداشت پشت جلد کتاب می خوانیم: ته دره از جمله نخستین آثار مولر است که شهرت و جوایزی برایش به ارمغان آورد. مولر در این کتاب نیز، همچون اغلب آثارش، به محیط خفقان بار رومانی در زمان دیکتاتوری چائوشسکو و فلاکت مردمانش پرداخته است. نویسنده برای ارائه ی بازتابی از آن محیط، و به سبب ویژگی های حکومت کمونیستی و ممیزی های شدید آن دوره ، قالب خاصی را برای داستان گویی برگزیده است. داستان های این کتاب از زبان دختر بچه ای روستایی نقل می شود که ترکیبی از دیده های او از دنیای واقعی و خیال های کودکانه اش، و زندگی میان دهقانان سرگردان و آشفته حال، حس و حالی زیبا از آن دنیای ماتم بار را به تصویر کشیده است.
هرتا مولر ، شاعر و نویسنده آلمانی و برنده جایزه نوبل است. وی را به خاطر موضوع نوشته هایش دنباله رو هاینریش بل و گونتر گراس می دانند. از آثار دیگر وی می توان به « قرار ملاقات»،« گذرنامه»،« سرزمین گوجه های سبز» و « مسافر یک لنگه پا» اشاره کرد که همگی به زبان فارسی ترجمه شده است.
مجموعه داستان ته دره شامل داستان هایی است که عبارتند از: سخنرانی مراسم تدفین، خانواده من، گلابی های گندیده، ته دره، موسیقی غم انگیز، پنجره، مرد قوطی کبریت به دست، دهکده نامه، رفتگران، پارک سیاه و روز کاری، درباره مدل فکل و سبیل آلمانی، اتوبوس دهکده، پدر، مادر و فرزند، پارک سیاه.
« پاهای کته پایین تر از پاهای من است، سر کته بالاتر از سر من قرار گرفته، شکم کته حرارت بیرون می دهد، تشک حصیری در زیر بدن نحیف و کودکانه ام خش خش می کند»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 26
[2] صفحه 104 از داستان گلابی های گندیده