گذشته‌ای برای آینده
گذشته‌ای برای آینده
تاریخ روابط بین‌الملل. موریس واعیس. ترجمه‌ی سید حامد رضیئی. تهران: انتشارات امیرکبیر. چاپ نخست: 1390. 1000 نسخه. 368 صفحه. 8300 تومان.
«در طی شش سال جنگ دوم جهانی وقفه‌ی کاملی در روابط بین‌الملل به وجود آمد. افول کشورهای اروپایی، صعود ایالات متحده‌ی آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی را به دنبال داشت که جبهه‌ی متحد واحدی را در اطراف خود تشکیل دادند و عملن جهان به دو بلوک کاپیتالیستی و کمونیستی تقسیم گردید. در همین زمان کشورهای مستعمره از زیر یوغ استعمار و قیمومیت کشورهای اروپایی آزاد شده و جهان سوم را تشکیل دادند. جهان دوقطبی از 1960 تا 1980 در اوج تلاش بود و پس از آن به‌تدریج جای خود را به جهان چند قطبی داد. حوادث سال‌های 1989 تا 1991 پایان جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و یوگوسلاوی را اعلام و پس از آن جامعه‌ی بین‌الملل تحت‌تاثیر ابرقدرت آمریکا قرار گرفت و در جست و جوی نظم جدید جهانی بود که واقعه‌ی یازدهم سپتامبر 2001 و پیامدهای آن از احتمال تکمیل و پیشروی آن کاست.»[1]
روابط بین‌الملل لزوما به روابط بین دولت‌ها محدود نمی‌شود و بر روی زندگی‌های بسیاری و جریان‌های فکری، اقتصادی و فرهنگی تاثیر می‌گذارد. از این رهگذر، خواندن تاریخ جهان و بررسی روابط پیچیده و در پرده‌ی بین‌المللی دست کم برای متخصصان امر، می‌تواند چشم‌انداز موثری را برای راهگشایی آینده نشان دهد. محتوای این کتاب، محدوده‌ی وسیعی از علوم انسانی هم‌چون تاریخ، جغرافیا، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، علوم اجتماعی، اقتصاد و علوم سیاسی را در بر می‌گیرد اگرچه این کتاب و هر کتاب دیگری نمی‌تواند دربر گیرنده‌ی تمامی مسایل باشد، ولی در کتاب تاریخ روابط بین‌الملل سعی شده است تا بر روی پایه‌ای‌ترین مسایل تاکید شود و افراد حقیقی و حقوقی و سیاستمداران و حزب‌های موثر را مدنظر قرار دهد. کتاب حاضر، هفت فصل را دربر می‌گیرد که علاوه‌بر پیشگفتار، مقدمه، کتابنامه و نمایه؛ حجم عمده ی کتاب را تشکیل می‌دهند. هر فصل دارای زیر تیترهایی است که هر کدام از آنها هم به‌طور جزیی‌تر در فهرست مشخص شده‌اند. نمونه‌ی فهرست‌بندی کتاب، گونه‌ای استاندارد و متداول است، ولی ذکر آن از آن جهت ضروری است که این استانداردهای لازم در بیشتر کتاب‌های اخیر آن‌چونان محل توجه واقع نمی‌شوند.
نویسنده‌ی این کتاب، موریس واعیس، استاد روابط بین‌الملل و مسئول دوره ی دکترای روابط بین‌الملل در موسسه‌ی علوم سیاسی پاریس است. از آثار دیگر او می‌توان برای نمونه از دیپلماسی و ابزار نظامی، جنگ در قرن بیستم و اروپا و بحران کوبا نام برد. از سوی دیگر، سیدحامد رضیئی، مترجم تاریخ روابط بین‌الملل است که در سه مجلد تالیف شده است و جلد سوم آن، به‌دلیل قرابت با تاریخ معاصر زودتر از دو جلد دیگر به بازار کتاب رهسپار شده است و در پی آن، دو جلد نخست هم به بازار خواهند آمد. مترجم کتاب دانش‌آموخته‌ی فرانسه است؛ سابقا در دانشگاه تهران در رشته‌های زبان و روابط بین الملل تدریس می‌کرده و کتاب‌هایی نیز در حوزه‌ی تالیف و ترجمه در دسترس است. ترجمه‌ی این کتاب از آن‌جهت ارزشمند است که می‌تواند افق دیگری از تاریخ بین‌الملل را در اختیار دهد در زمانی که منابع درجه‌یک و تالیفی در اختیار نداریم.
در مقدمه‌ی کتاب چنین می‌خوانیم که «تاریخ بشریت در طی قرون و اعصار شاهد ناهم‌گونی و تنوع زیادی بوده است. کشورهای اروپایی بعد از قرن شانزده میلادی در جهان اشراف کامل داشتند؛ سرزمین‌های جدیدی را کشف و زبان، دین و فرهنگ خود را بر مردم این سرزمین‌ها تحمیل کردند. کشورهای استعمارگر اروپایی در طول قرن نوزدهم و تا سال 1939 و حتا تا پایان جنگ دوم جهانی صاحبان قدرت بودند ولی بعد از سال 1945 این قدرت به خارج از قاره‌ی اروپا منتقل شد.»[2]
پی نوشت:
[1] پشت جلد کتاب
[2] صفحه‌ی 12 کتاب
مجمع الجزایر رویا
مجمع الجزایر رویا
مجمع الجزایر رویا در حال حاضر تنها کتابی است که می تواند معرفی ضمنی از شاعری ارائه بدهد که سال گذشته جایزه ادبی نوبل را از آن خود کرد. این تنها کتاب موجود شامل گزیده ای از اشعار ترانسترومر شاعر سوئدی است که ثقفیان به انتخاب خود از مجموعه اشعار وی انتخاب و برگردان کرده است.
مجمع الجزایر رویا. برگزیده شعرهای توماس ترانسترومر. مترجم. مرتضی ثقفیان. تهران: نشر دیگر. چاپ اول: 1384. 2000نسخه.136صفحه. 1500 تومان.
« من در بستر خود خوابیدم
و بیدار شدم در ته یک کشتی
صبح در ساعت چهار
وقتی که استخوان های پاک چریده ی هستی
به سردی با هم مراوده دارند
من در میان چلچله ها به خواب رفتم
و در میان عقاب ها بیدار شدم»[1]
توماس ترانسترومر شاعری است که پس از گذشت پانزده سال دوباره توانست جایزه نوبل شعر را برای جهان شاعری به ارمغان آورد. این شاعر سوئدی که معتقد است شعری که زبان سوئدی آن را به واسطه من نوشته است بردنش به زبانی دیگر محال است، به واقع شاعر سوئدی است. با همه مناظر و مکان های سوئدی که در هر شعری ما را از یک مکان به مکانی دیگر می کشاند و در نهایت به قول منتقدین به آرمانشهر لحظه می رساند.
توماس ترانسترومر شاعر سوئدی در سال 1931 در استکهلم متولد شد. وی در طول زندگی اش تا به امروز مجموعه شعرهای زیادی منتشر کرده است که از جمله می توان به مجموعه رازها در راه، آسمان نیمه کاره، طنین ها و نشانه ها، دیدن در تاریکی و زورق عزا اشاره کرد. مجموعه شعر های او به بیش از پنجاه زبان زنده دنیا ترجمه شده است. وی جوایزی چون جایزه پترارک، پیلوت، درخت طلایی نونینو و جایزه بزرگ شعر سال 2004 چین را از آن خود کرده است. وی شاعری است که پس از گذشت پانزده سال در سال 2011 توانست جایزه بزرگ نوبل ادبی را کسب کند. ترانسترومر شاعر امروز و این لحظه است. او توانسته است به بی روح ترین واقعیات جهان مدرن امروز روح بدمد. «رونو اگو» منتقد شعر درباره او می نویسد: " صدای توماس ترانسترومر صدای مردی از زمان ما است. مردی که شعرهایش با خبرمان می کند که او به نیویورک سفر کرده است، به ملاکای در مجمع الجزایر هاوایی، به لیسبون، به ونیز، مردی که به ویژه خیلی معمولی پدر دو فرزند است، که سوار اتومبیل می شود تا به سرکار برود، که گاهی در هتل ها می خوابد و بیش تر در خانه ی خود در سوئد. نمونه هایی از موقعیت های معمولی که شعر او بر همان ها می آغازد."
آثار ترانسترومر متافیزیکی است. دقیقا از آن رو که پیش از هر چیزی فیزیک است. هم زمان خوانشی ظریف از ماده و فیزیولوژی تجربه ی حسی، پیش می آید آن گاه که سایه ی " این ناشناس بزرگ" عبور کند که ترانسترومر می گوید از آن نشات می گیرد؛ و هم زمان این من، که هویت آن در یمان مسخ ها به ابهام چین خورده باقی می ماند.
« ریش می تراشیدم صبحی
پای پنجره ی باز
در طبقه ی اول
دگمه ی ریش تراش را زدم
شروع کرد به چرخیدن
وز وزش زیاد و زیادتر شد
تبدیل شد به غرش
تبدیل شد به هلی کوپتر
و صدایی – صدای خلبان- به گوش رسید
از دل غرش فریاد زد
چشم هایت را خوب باز کن
آخرین بار است که این را می بینی»[2]
مجمع الجزایر رویا برگزیده شعر های توماس ترانسترومر است از زبان سوئدی که مرتضی ثقفیان آن را گردآوری و ترجمه کرده است. این اشعار از مجموعه های 17 شعر ، رازها در راه، آسمان نیمه کاره، طنین ها ونشانه ها، دیدن در تاریکی، کوره راه ها، بالتیک، مانع حقیقت، میدان وحشی، برای زندگان ومردگان، زروق عزا و معمای بزرگ انتخاب شده اند. سهراب رحیمی نیز مجموعه شعرهای ترانسترومر را از زبان سوئدی به زبان فارسی برگردانده است که هنوز موفق به چاپ و انتشار آنها نشده است.
در مقدمه این کتاب خطابه ترانسترومر به هنگام دریافت جایزه نویشتاتف نامه وی به رابرت بلای و همچنین سه مقاله از یان کاپلینسکیلارس گوستافسون و رنو اگو درباره اشعار وی ترجمه و قرار داده شده است. ترجمه مقالات از فرزانه طاهری و محمود مسعودی است. نشر دیگر این کتاب را با همکاری بنیاد گلشیری به چاپ رسانده است.
« آثار ترانسترومر متافیزیکی است. دقیقا از آن رو که پیش از هر چیزی فیزیک است. هم زمان خوانشی ظریف از ماده و فیزیولوژی تجربه ی حسی، پیش می آید آن گاه که سایه ی " این ناشناس بزرگ" عبور کند که ترانسترومر می گوید از آن نشات می گیرد؛ و هم زمان این من، که هویت آن در یمان مسخ ها به ابهام چین خورده باقی می ماند. پس گاهی " دری عوضی می گشاییم تا نیم نگاهی بیندازیم" به آن. ترانسترومر آن را " شناسایی نشده " می نامد. همانگونه که ژان کریستستوم قدیس آن را " اکاتالپتون" – به چنگ نامدنی- لمس ناکردنی؛ به ادراک نامدنی، می نامید و ریلکه و سپس بن فوا" باز" باتای" ناممکن" و دو بوشه" بیرون". »[3]
« اتفاق می افتد که در میانه ی زندگی مرگ می آید و اندازه ی آدمی را می گیرد
این ملاقات از یاد می رود و زندگی ادامه می یابد
اما جامه در سکوت دوخته می شود»[4]
پی نوشت:
[1] صفحه 60 وردهای زمستانی
[2] صفحه 14 و15 کتاب
[3] صفحه 31 کتاب
[4] صفحه 111 کتاب کارت پستال های سیاه
ادبیات درمانگر
ادبیات درمانگر
«آقای پیپ» بیش از هر چیز داستان انسان‌هایی است که از دروازه‌ی ادبیات داستانی می‌گذرند و در دل جهان داستانی و خیال‌انگیز پناه می‌جویند تا بتوانند مکان امنی برای دوری از تهدید هر روزه‌ی زندگی هراس‌آور و نابه‌سامان روبه‌رو بیابند
آقای پیپ. لوید جونز. ترجمه‌ی فریده اشرفی. تهران: انتشارات آموت. چاپ نخست: زمستان 1390. 1650 نسخه. 288 صفحه. 8000 تومان.
«بوگن‌ویل یکی از حاصل‌خیزترین مناطق کره‌ی زمین است. بذری روی خاک بیاندازید و سه ماه بعد همان بذر به گیاهی با برگ‌های سبز براق تبدیل می‌شود. سه ماه بعد، می‌توانید میوه‌ی آن را بچینید. اما، محض رضای خدا، ما یک تکه زمین برای خودمان هم نداشتیم. اگر علف‌ها و بوته‌ها را به حال خودشان می‌گذاشتیم، به‌سرعت از تپه‌ها به طرف پایین سرازیر می‌شدند و دهکده‌ی ما را زیر گل و پیچک دفن می‌کردند.»[1]
بوگن‌ویل نام بزرگ‌ترین جزیره‌ی واقع در مجمع‌الجزایر سلیمان در شمال استرالیا و در قلب اقیانوس آرام است. همان جزیره‌ای که توصیفش از زبان راوی نوجوان داستان در سطرهای بالا آمد و داستانی در آن می‌گذرد که نمی‌توان برای آن سر نخی متصور شد که آن را بتوان گرفت و تا پایان دنبال کرد. آقای پیپ نام یکی از شخصیت‌های رمان معروف و بلندآوازه‌ی آرزوهای بزرگ اثر رمان‌نویس مشهور قرن نوزده انگلستان، چارلز دیکنز است که حضور مستمرش در رمان لوید جونز، نام او را تا عنوان کتاب نیز کشانده است. آقای پیپ خود را از قرن نوزده انگلستان به جزیره‌ای می‌آورد که درگیر جنگ‌های داخلی از یکسو و محاصره‌ی خارجیان از سوی دیگر است. ارتباط جزیره تقریبن به‌طور کامل با دنیای خارج قطع شده است و تنها سفیدپوست باقی‌مانده در بوگن‌ویل آقای واتس است که بیشتر با لقب خود، «چپول» در میان بومیان شناخته شده است. آقای واتس عجیب و غریب که به‌خاطر ازدواج با یکی از بومیان در همان‌جا ساکن شده است و به‌همراه سفیدپوستان دیگر جزیره را ترک نکرده است، درنهایت آموزش بچه‌های آن جزیره را برعهده می‌گیرد و این‌گونه است که آقای پیپ به زندگی کودکان آن سرزمین ورود می‌کند و پس از کودکان، نوبت والدین و دیگر ساکنان جزیره است که با آقای پیپ دنیای دیگری را تجربه کند.
بوگن‌ویل یکی از حاصل‌خیزترین مناطق کره‌ی زمین است. بذری روی خاک بیاندازید و سه ماه بعد همان بذر به گیاهی با برگ‌های سبز براق تبدیل می‌شود. سه ماه بعد، می‌توانید میوه‌ی آن را بچینید. اما، محض رضای خدا، ما یک تکه زمین برای خودمان هم نداشتیم.
آقای پیپ بیش از هر چیز داستان انسان‌هایی است که از دروازه‌ی ادبیات داستانی می‌گذرند و در دل جهان داستانی و خیال‌انگیز پناه می‌جویند تا بتوانند مکان امنی برای دوری از تهدید هر روزه‌ی زندگی هراس‌آور و نابه‌سامان روبه‌رو بیابند. آقای واتس از همان روش درمانی خود برای درمان کودکان و در پی آن، والدین و دیگران استفاده می‌کند تا واقعیت زندگی رنگ ببازد و قلمرو رویا خود را در هر سو بگستراند. این‌گونه است که آقای پیپ قدم به بوگن‌ویل می‌گذارد و دومین سفیدپوست ساکن آن جزیره می‌شود.
در پشت جلد کتاب چونین می‌خوانیم که آقای پیپ جایزه‌ی بهترین کتاب سال را از آن خود کرده است، نشان «مونتانا» برای داستان‌نویسی را به دست آورده است، نامزد دریافت جایزه‌ی مَن بوکر در سال 2007 شده و یکی دیگر از موفقیت‌هایش هم دریافت «جایزه‌ی نویسندگان کشورهای مشترک‌المنافع» است. لوید جونز پنجاه و هفت ساله، از اهالی نیوزلند خالق بیش از سیزده رمان، داستان کوتاه و کتاب کودک است. فریده اشرفی هم اگرچه از سال 1373 دست‌به‌کار ترجمه شده است ولی نخستین کتابش را با نام استخوان‌های دوست‌داشتنی در سال 1383 به بازار کتاب روانه کرده است. مترجم کتاب آقای پیپ اگرچه همکارانی چون نمونه‌خوان و ویراستار را در کنار خود نداشته است، ولی کتاب ترجمه‌شده توسط او به‌نسبت روان و کم‌غلط است.
«افرادی بین ما بودند که فرزندی نداشتند و درباره‌ی آرزوهای بزرگ چیزی نمی‌دانستند. اصلن به فکر این بزرگ‌سالان هم نمی‌رسید که پیپ که بود یا این قشقرق به‌خاطر چه به پا شده بود. آنها فکر می‌کردند یک نفر را اشتباهی گرفته‌اند. یا اینکه شخصی که سرخ‌پوستان دنبالش می‌گشتند، آن‌طرف جزیره زندگی می‌کند.
نیازی نبود به او نزدیک شوم. نمی‌توانستم آن وضع را تحمل کنم. با وجود این، از ته دل می‌خواستم بداند که خبر دارم چه کاری کرده است. دلم می‌خواست او بداند که من می‌دانم.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه‌ی 21 و 22 کتاب
[2] صفحه‌ی 127 کتاب
ایران در جنگ جهانی اول
ایران در جنگ جهانی اول
کتاب‌های تاریخی به‌ویژه آن‌هایی که در مورد تاریخ جهان هستند، شاید دایره‌ی پرسش‌هایی را پیش بکشند که در راس آنها چرایی اهمیت تاریخ و به‌ویژه تاریخ جهانی قرار دارد. اگرچه شاید پاسخ‌دهی به این پرسش به نظر آسان باشد، ولی نبود پرداختن به این مقوله، نشانه‌ای از ندانستگی اهیمتش است.
ایران و جنگ جهانی اول. ترجمه‌ی حسن افشار. ویراستار: تورج اتابکی. تهران: انتشارات ماهی. چاپ نخست: بهار 1389. 2000 نسخه. 260 صفحه. 5500 تومان.
«نباید از یاد ببریم که علت ورود ما به جنگ جهانی فقط نجات کشورمان از خطری که تهدیدش می‌کند نیست. خیر، ما هدف فوری‌تری هم داریم: تحقق آرمانمان که لازمه‌اش، پس از نابودی دشمن روس، گسترش امپراتوری ما تا مرزهای طبیعی آن است که همه‌ی اقوام ما را دربر می‌گیرد و یکپارچه می‌کند.»[1]
کتاب‌های تاریخی به‌ویژه آن‌هایی که در مورد تاریخ جهان هستند، شاید دایره‌ی پرسش‌هایی را پیش بکشند که در راس آنها چرایی اهمیت تاریخ و به‌ویژه تاریخ جهانی قرار دارد. اگرچه شاید پاسخ‌دهی به این پرسش به نظر آسان باشد، ولی نبود پرداختن به این مقوله، نشانه‌ای از ندانستگی اهیمتش است. کتاب ایران و جنگ جهانی اول از آن‌جهت که ایران را در یک واقعه‌ی جهانی تحلیل می‌کند، می‌تواند به پیگیری آن دوران و همچنین تاثیرش بر مسایل ایران مورد توجه قرار گیرد. این عنایت به تاریخ از این زاویه، برای کشوری چون ایران که تاریخ مکتوبش آن‌قدرها دارای بضاعت نیست، می‌تواند غنیمت شمرده شود.
این کتاب با ترجمه‌ی حسن افشار و ویراستاری تورج اتابکی به بازار کتاب رهسپار شده است. کتابی که فهرست نویسندگان آن، می‌تواند عیارش را نشان دهد؛ کتاب ایران و جنگ جهانی اول حاصل تلاش گروهی از نویسندگان چون الیور باست، مارتین ون برونسن، استفانی کرانین، هما کاتوزیان، منصوره اتحادیه، پژمان دیلمی و تورج اتابکی است. هرکدام از افراد یادشده، در رشته‌ی تاریخ، صاحب دانش و تجربه و سابقه هستند و مجموعه‌ی دارای اهمیتی را گرد آورده‌اند.
سقوط امپراتوری‌های بزرگ و تاسیس کشورهای تازه تنها بخشی از تحولات حاصل از این جنگ بود. گرچه در آغاز، دولت ایران رسما اعلام بی‌طرفی کرد، هیچ‌یک از دول متخاصم به آن توجه نکردند و این‌گونه بود که ایران تبدیل به آوردگاه ابرقدرت‌ها شد.
کتاب حاضر، محصول همایشی است که در سال 1998 در «مرکز خاورمیانه‌ی کالج سنت‌آنتونی دانشگاه آکسفورد» برگزار شد. این کتاب به‌جز آشنایی با نویسندگان، سپاسنامه، پینوشت‌ها و نمایه نه مقاله از نویسندگان نام‌برده را در خود دارد که زیر عنوان‌هایی چون «پان‌ترکیسم و ملی‌گرایی ایرانی» نوشته‌ی تورج اتابکی و «ملی‌گرایی ایرانی و ژاندارمی دولتی» از استفانی کرانین از این جمله‌اند.
در پشت جلد این کتاب، برای معرفی آن چونین آمده است که «جنگ جهانی اول و پیامدهای آن را می‌توان مهمترین فصل سیاسی تاریخ قرن بیستم دانست. سقوط امپراتوری‌های بزرگ و تاسیس کشورهای تازه تنها بخشی از تحولات حاصل از این جنگ بود. گرچه در آغاز، دولت ایران رسما اعلام بی‌طرفی کرد، هیچ‌یک از دول متخاصم به آن توجه نکردند و این‌گونه بود که ایران تبدیل به آوردگاه ابرقدرت‌ها شد. آنچه در طول این جنگ بر ایران گذشت، سنگ‌بنایی شد برای تغییراتی گسترده در ساختار سیاسی کشور، تا آنجا که در نهایت موجبات سقوط سلسله‌ی قاجار را فراهم آورد.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه‌ی 152 کتاب
[2] پشت جلد کتاب
چشم‌اندازی از شعر جهان
چشم‌اندازی از شعر جهان
شاید لیتوانی یک کشور کوچک با جمعیت چند میلیونی باشد که از استقلال و موجودیتش زمانی دراز نگذشته است، ولی ملت لیتوانی همیشه کوشیده‌اند تا در دوران چیرگی بیگانگان خود را برای پاسداشت و حفظ زبانش تجهیز کنند چراکه حفظ زبان در موازات حفظ هویت قرار دارد.
نه مرغ دریایی، نه ستاره، فقط باران!. گزیده‌ی شعر لیتوانی از آغاز تا امروز. گردآوری و ترجمه: سحر توکلی و علی عبداللهی. تهران: انتشارات مروارید. چاپ نخست: زمستان 1390. 1100 نسخه. 212 صفحه. 4700 تومان.
«روشنم
تا دورترین عصب و فکرهای پنهان در ذهنم
نه مثل زخم
که مثل لب‌های کشیده تا خورشید
بین عشق و مرگ کشیده‌ام
در انتهای رودی زنده
درخت غان هستم
که هوا، خورشید ابستانی، وزوز زنبورها
همه در من روان می‌شوند
در انتهای رودی زنده گیر افتاده‌ام»[1]
یانینا دیگوتیته شاعر شعری است که از نظر گذشت. شعر او در کنار شعر چند شاعر دیگر هم‌میهنش در کتابی با نام نه مرغ دریایی، نه ستاره، فقط باران! که شعر شاعران لیتوانی را در خود جای داده است، توسط انتشارات مروارید به بازار کتاب راه یافته و به این ترتیب، بخشی از ادبیات شاعرانه‌ی لیتوانی هم به گنجینه‌ی زبان فارسی افزوده شده است. این کتاب که توسط علی عبدالهی و سحر توکلی گردآوری شده و به فارسی برگردانده شده است، با متنی زیر عنوان «شعر لیتوانی» آغاز می‌شود و پس از آمدن متنی با عنوان «درباره‌ی لیتوانی» به‌سراغ شعر شاعران این خاک می‌رود. در این کتاب به رسم گروهی از کتاب‌های گلچین ادبی، پیش از آن‌که شعر هر شاعر بیاید، مختصری پیرامون او نوشته شده است تا خواننده‌ی علاقمند بتواند از احوال ایشان بیشتر آگاهی یابد.
از مجموعه‌ی شاعران جهان، عاشقانه‌های آلمان نیز با برگردان علی عبدالهی به چاپ رسیده است و همچنین می‌توان در این مجموعه به کتاب‌های در خور توجهی چون در کسوت ماه که گزیده‌ای از شعرهای سیلویا پلات است، والت ویتمن با ترجمه‌ی سروش پرهام و گزیده‌ی اشعار بیلی کالینز ترجمه‌ی صفدر تقی‌زاده اشاره کرد.
شاید لیتوانی یک کشور کوچک با جمعیت چند میلیونی باشد که از استقلال و موجودیتش زمانی دراز نگذشته است، ولی ملت لیتوانی همیشه کوشیده‌اند تا در دوران چیرگی بیگانگان خود را برای پاسداشت و حفظ زبانش تجهیز کنند چراکه حفظ زبان در موازات حفظ هویت قرار دارد. در قرن نوزدهم نوشتن به زبان لیتوانیایی از سوی حکومت تزاری روسیه ممنوع شده بود، ولی با وجود این، زبان مردم این سرزمین در بیرون از مرزها خود را تکثیر می‌کرد و با وجود کنترل شدید حکومتی به دست مردم مشتاق می‌رسید. این حرکت تا زمانی با سرسختی ادامه پیدا کرد که درنهایت حکومت تزاری پس از چهل سال مجبور به لغو ممنوعیت استفاده از زبان مادری اهالی لیتوانی شد. شاید ایرانیان خود را ملتی اهل شعر بدانند، ولی از سوی دیگر، مردم جهان لیتوانی را سرزمین شعر می‌نامند. در هر حال، در مجالی که این کتاب فراهم آورده است، می‌توان شعری را مرور کرد که با شاعرانگی مترجمان فارسی‌زبان در هم آمیخته است.
«مردی هست
با خانه‌ای مقوایی روی شانه‌هایش
به‌دنبالش رفتم و پرسیدم
شب را کجا خواهد ماند
به من می‌گوید
الان هم شب است
و چشم‌هایش را تا چشم‌های من بالا می‌آورد
و می‌گوید
خب، نمی خواهد همه‌چیز را بدانی»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه‌ی 55 کتاب
[2] صفحه‌ی 97 کتاب
حاشیه نویسی بر نظریه شعری نیما
حاشیه نویسی بر نظریه شعری نیما
این کتاب شامل پنج مقاله در حواشی نظریه‌های ادبی است و بیش از آن به توضیح و تفسیر نظریه ادبی نیما یوشیج می‌پردازد که در خلال این توضیحات اشاراتی هم به سایر گرایشات شعری از عصر مشروطه تاکنون، از جمله انجمن خروس جنگی، موج نو، شعر حجم و شعر زبان دارد.
پانوشتها،پنج مقاله در حواشی نظریه‌های ادبی. حافظ موسوی. تهران: موسسه انتشارتی آهنگ دیگر. چاپ اول:1389. 1100نسخه. 230صفحه. 5000تومان.
« نیما یوشیج از معدود شاعران کشور ما است که علاوه بر سرودن نزدیک به دویست قطعه شعر( کوتاه،بلند، منظومه و... بدون در نظر گرفتن اشعار کلاسیک و طبری) که برخی از آن ها در زمره شاهکارهای شعر فارسی است، چند صد صفحه مطلب، یاد داشت و مقاله درباره شعر و شاعری نوشته است. این نوشته‌ها چهره مردی را به ما نشان می‌دهد که بسیار خوانده است، بسیار اندیشیده است و در تمام طول حدود چهل سال فعالیت ادبی اش در مسیری مشخص پیش رفته و با آگاهی کامل، ساختمان شعر و نظریه ادبی خود را خشت به خشت با صبر و حوصله و ایمان و اعتقادی شگفت انگیز، بنیان نهاده و کوشیده است که آن را به حد اعلای کمال برساند.» [1]
پانوشتها مجموعه پنج مقاله درحواشی نظریه‌های ادبی است. حافظ موسوی خود درباره این کتاب می‌گوید پانوشتها توضیح و تفسیرهایی بوده که هنگام خواندن کتاب‌های شعر و نظریه ادبی و مخصوصا نظریه شعری نیما بر حاشیه‌ی کتاب‌ها یادداشت می‌کرده و پس از سال‌ها به این صرافت افتاده است تا این حاشیه نویسی‌ها را در قالب یک کتاب در آورد. از این جهت می‌توان حدس زد کتاب چیزی بیش از کلی گویی که معمولا بحث را صرفا در شکل طرح وارش بررسی می‌کند، نیست. همانگونه که خود موسوی اشاره می‌کند، پانوشتها هنگامی که جمع و جفت شد جاهای خالی آن تازه به دیده آمد و جا دارد که در یک بازنگری این جاهای خالی پر شود. تلاش موسوی برای بسط و تفسیر آنچه او نظریه شعری نیما یوشیج می‌داند جای تقدیر دارد اما این صرفا ورود به بحث گسترده ایست که واکاوی آن نه محدود به پانوشت که نیاز به مقالات تفسیری و تحلیلی زیادی دارد و از این منظر می‌توان گفت پانوشتها در حد اشاره به موضوع می پردازد و چیزی بیش از آن به خواننده‌اش عرضه نمی‌کند. موسوی در ابتدای بحث نگاهی گذرا و کلی به مهمترین نظریه‌های ادبی جهان می‌اندازد و سپس به شرح و توضیح گذاریی از نظریه نیما می‌پردازد. در خلال شرح نظریه ادبی نیما اشاراتی هم به نظریه کسانی چون تندر کیا، هوشنگ ایرانی، یدالله رویایی و رضا براهنی می‌کند. مخالفان این کتاب گفته اند موسوی تلاش دارد نیما را یک نظریه پرداز مدرن معرفی کند و جا به جای اثرش شیفتگی به نیما نمایان است.
حافظ موسوی خود درباره این کتاب می‌گوید پانوشتها توضیح و تفسیرهایی بوده که هنگام خواندن کتاب‌های شعر و نظریه ادبی و مخصوصا نظریه شعری نیما بر حاشیه‌ی کتاب‌ها یادداشت می‌کرده و پس از سال‌ها به این صرافت افتاده است تا این حاشیه نویسی‌ها را در قالب یک کتاب در آورد.
همینطور گفته شده است موسوی سعی دارد پا نوشت ها را به عنوان نظریه ادبی معرفی کند اما این کتاب فاقد اصول نظری است. بحث در مورد اختلاف نظری رضا براهنی و نیما یوشیج بسیار زیاد است و هنوز نمی‌توان کتاب منسجمی را یافت که این دو نظریه را به خوبی واکاوی کرده باشد و از چشم انداز نقد ادبی به تفسیر و تحلیل درست این دو نگاه بپردازد. شاید کتاب « بوطیقای شعر فارسی» اثر شاپور جورکش هنوز هم یکی از بهترین تفاسیر بر این دو نظریه باشد. « زبان و معنا در شعر»، جهان مدرن و بحران معنا»، « فرم و ساختار در آثار ادبی» و « فمینیسم و نوشتار زنانه» از دیگر مقالات این کتاب هستند.
« ایرانی سرچشمه علم و هنر را یکی می‌داند و هر دوی آنها را محصول فعالیت مغز انسان به حساب می‌آورد و می‌کوشد نحوه کارکرد ذهن انسان را در آفرینش هنری با روشی روان شناختی تجزیه و تحلیل کند. اما از آنجا که گرایش غالب او ، گرایش به نتیجه گیری های عرفانی است ، در میانه راه دچار تناقض می شود و به نتایجی میرسد که یکسره از تجربه ( به گونه‌ای که در علوم تجربی و از جمله در علم روان شناسی مطرح است) می‌گریزد. چرا که شیوه تفکر هوشنگ ایرانی ، اساسا شیوه ای تجربه‌گرا نیست، بلکه شیوهای است شهودی ومبتنی بر عرفان شرقی است که بخش ایرانی آن در فرهنگ ما سابقه ای دیرینه دارد و گرفتاری های بی شماری برای ما به بار آورده است. »[2]
موسوی در کتاب پا نوشت ها خلاصه مختصری از انواع گرایشات شعری و در نیما تاکنون را ارائه می‌دهد و از این جهت بخش از بیانیه‌ها و مانیفست گرایش‌های ادبی چون خروس جنگی، موج نو، شعر حجم و شعر زبان را ذکر و درباره آنها کوتاه می‌نویسد.
حافظ موسوی که خود متعلق به گرایش شعری معروف به دهه هفتاد است، عضو کانون نویسندگان ایران است و اکنون به همراه شهاب مقربین و شمس لنگرودی انتشارات آهنگ دیگر را می‌گرداند.
موسوی درباره این کتاب می‌گوید: کتاب «پانوشتها» نه داعیه نظریه‌پردازی دارد و نه حرف‌های گنده‌زدن دارد. موسوی در ادامه به چگونگی تدوین و انتشار کتاب« پانوشتها» اشاره کرد و گفت: بعد از اینکه مرحوم منوچهر آتشی از دنیا رفت به دلیل اینکه باید کلاس هایی که در موسسه کارنامه برگزار می‌کرد، تمام می‌شد کارگاه او ادامه پیدا کرد که بخشی از کتاب همان مباحث است که به نام «پانوشتها» منتشر شده است. موسوی بخشی از بحث‌های کتاب پانوشتها را بحث‌های شفاهی دانست که در دهه هفتاد در بین جمع شاعران و در رابطه با بحث تحول شعری این دهه رخ داده بود.
حافظ موسوی پیش از این نیز علاوه بر مجموعه اشعارش کتاب تحلیلی «زن، تاریکی کلمه» را نوشته است.
پی نوشت:
[1] صفحه 63 کتاب
[2] صفحه 117 کتاب