هگل
«هگل» مقدمه ای جامع در شرح و تفسیر فلسفه هگل و مفاهیمی است که درون مایه فلسفه وی را تشکیل می دهد. مفاهیمی چون آزادی، حق، روح، دین، سیاست و زیبایی.
هگل. فردریک بیزر. مترجم: سید مسعود حسینی. انتشارات ققنوس. چاپ اول. تهران: 1391. 1100 نسخه.511 صفحه. قیمت: 22000تومان.
« سپهر روح را خود انسان می‌آفریند، و هر تصوری هم که انسان از ملکوت خداوند صورت دهد، این ملکوت می‌باید همواره ملکوت روحانی‌ای باشد که در انسان محقق می‌گردد و از او انتظار می‌رود که آن را به فعالیت برساند.»[1]
هر چند برای دانشجویان فلسفه ضروری است تا بارها به خوانش و تفسیر فلسفه هگل فیلسوف ایدئالیسم آلمانی بپردازند اما به نظر بسیاری از پژوهشگران از جمله روزنتسوایگ ما در جهانی زندگی می کنیم که هگل در آن مرده است.
به نظر می‌رسد عصر ما هگل را پشت سر نهاد، دست کم این باور در حوزه اندیشه فلسفی وی بیشتر نمود پیدا می کند تا در حوزه سیاست او.
در مقدمه کتاب آمده است. پس از دو جنگ جهانگیر اردوگاه‌های کار اجباری و هولوکاست، ایمانمان را به پیشرفت از دست داده‌ایم. ایمانی که سنگ بنای فلسفه تاریخ هگل را تشکیل می‌دهد. ما درعصری چنان تخصصی شده گیر افتاده‌ایم که هیچ کس در انتظار مشاهده استقرار مجدد کلیت، یعنی بازیافت اتحاد میان خودمان، دیگران و طبیعت نیست. مفاهیمی که بنیان فلسفه هگل را می‌سازد.
کتاب هگل نوشته فردریک بیزر با این پرسش آغاز می‌کند که چرا باید هگل بخوانیم؟ وی معتقد است هگل به هر حال عمیقا بر زندگی و افکار ما تاثیرگذار است. اگر بر آنیم تا چگونگی فرهنگ خویش را درک کنیم و بشناسیم باید خاستگاه‌ها و سرچشمه‌های آن را فهم کنیم و این بدان معنا است که در نهایت ناگزیریم با هگل از در آشتی برآییم.
تمامی مکاتب فلسفی عمده در قرن بیستم از اگزیستانسیالیسم گرفته تا مارکسسیسم و پراگماتیسم و پدیدارشناسی و حتی فلسفه تحلیلی در واقع از دل واکنش علیه هگل و فلسفه وی قد علم کرده‌اند. مفاهیم، احتجاح‌ها و مسائلی که مکاتب فلسفی مزبور با آن‌ها دست به گریبانند تا ابد برای ما بیگانه و اسرارآمیز باقی خواهند ماند مگر این که سرچشمه آن‌ها و آماج واکنش‌ها و حملاتشان بر ما معلوم شود. پس عجالتا یک دلیل مقنع برای خواندن هگل در دست داریم و آن فهم ریشه‌ها و سرچشمه‌های فرهنگ خودمان است.
بیزر معتقد است هگل از برخی جهات هنوز هم زنده است و یا شاید بیش ازهرزمان دیگری. یکی از دلایل را بیشمار رساله و کتاب و تفسیر در باب وجوه مختلف هگل می‌داند. یکی از دلایلی که اهل فلسفه را به خواندن هگل وا داشته واگشایی ریشه‌های پنهان مارکسیسم در فلسفه وی است. اما مهم تر از آن اینکه هگل در دهه‌های 1970 و 80 دست کم در میان انگلیسی زبانان عامل اتحاد متفکرانی شد که برابر فلسفه تحلیلی جبهه گیری کرده بودند. اکنون برخی از فیلسوفان برجسته سنت فلسفه تحلیلی آرای هگل را پذیرفته‌اند.
امروزه فلسفه هگل را پادزهر و جایگزین اصلی غالب مواضع مسئله آفرین و در عین حال منسوخ دوره‌های گذشته می‌دانند. مواضعی نظیر ذهنی انگاری دکارتی، واقع گرایی ساده لوحانه، لیبرالیسم افراطی و دوگانه انگاری ذهنی- فیزیکی و یا ماده باوری فروکاست گر. به نظر نویسنده این کتاب هگل به رغم غموض و ابهام بیزار کننده نوشته‌هایش هنوز در مباحث فلسفی عصر کنونی مصاحبی دلچسب و جذاب است.
به هر روی کتاب هگل مقدمه‌ای جامع بر فلسفه هگل فراهم آورده است. در این کتاب درونمایه‌های اصلی فلسفه هگل مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. این کتاب حاصل سه دهه تفکر درباره هگل و معاصران اوست. بیزر در این کتاب با نشان دادن هگل بر بستر فرهنگی و تاریخ‌اش و نیز با تبیین نسبت وی با اندیشه گرانی چون کانت، اسپینوزا، فیخته، یاکوبی، شلینگ، اشلایرماخر و دیگران وجوه گوناگون اندیشه او را بررسی می‌کند. مفاهیمی چون ایدئالیسم مطلق، روح، دین، دیالکتیک، آزادی، دولت، فلسفه تاریخ و زیبایی شناسی در بطن فلسفه هگل در این کتاب به تفسیر و تحلیل گذاشته می‌شود.
این کتاب با ترجمه بسیار روان و قابل فهم سید مسعود حسینی، یکی از کتاب‌های مفیدی است که می‌توان به پژوهشگران فلسفه هگل و دانشجویان فلسفه پیشنهاد داد.
هگل حاوی پنج بخش است که عبارتند از: زمینه و ایدئال‌های نخستین، مابعدالطبیعه، جهان‌بینی ارگانیک، بنیان‌های معرفت شناسیک، فلسفه اجتماعی و سیاسی و فلسفه فرهنگ است. پیشگفتار از نویسنده، سالشمار زندگی هگل و مقدمه‌ای بر هگل در ابتدای کتاب آورده شده و در پایان کتاب نیز موخره‌ای به نام طلوع و غروب مکتب هگل، منابع برای مطالعه بیشتر و کتابنامه و نمایه اشخاص و موضوعات پیوست است.
« تمامی پژوهشگران در این مورد همداستانند که در نظریه سیاسی هگل، هیچ مفهومی مهم تر از مفهوم آزادی نیست. دلایل محکمی برای این اتفاق نظر بسیار نادر وجود دارد: آزادی در دیدگاه هگل بنیان حق است، ذات روح است و پایان تاریخ.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 434 کتاب
[2] صفحه 320 کتاب
