وقتی آرزوی مرگ تو را دارم
وقتی آرزوی مرگ تو را دارم
اعتراف. آر.ال.استاین. مترجم. سید مصطفی رضیئی. تهران: نشر ویدا. چاپ اول: 1391 .1100نسخه. 153صفحه. 4000 تومان.
«چه کار خواهید کرد اگر یکی از دوستان صمیمی، شما را به گوشه ای کشانده و به چیزی هولناکی اعتراف کند؟ چه کار خواهید کرد اگر دوستتان به قتل کسی اعتراف کند و به شما التماس کند این موضوع را پیش خودتان نگه دارید. اگر او التماس کند این راز مهلک را به هیچ کس نگویید، چه کار خواهید کرد. به راستی چه می کنید؟ »[1]
خواندن رمان های ژانر وحشت برای همه خوانندگان از هر دسته و طبقه شگفت انگیز و جذاب بوده است. اگر سری به آمار فروش کتاب های منتشر شده بزنید، خواهید دانست که پرفروش ترین کتاب ها اغلب داستان های تخیلی و البته رمان های پلیسی هستند.
رمان های پلیسی آگاتاکریستی هنوز جزو کتاب هایی است که در صدر فروش کتابفروشی های دنیا قرار دارد. هر چند که در ایران رسم بر نوشتن رمان های پلیسی و داستان های وحشت نیست و این ژانر در بین نویسندگان ایرانی از کمترین توجه برخوردار است، با این حال تعداد معدودی از نویسندگان دست به تجریباتی در این ژانر زده اند که از جمله می توان به سیامک گلشیری اشاره کرد.
نوشتن رمان سیاه برای رنج سنی نوجوانان از آن نوع تجربه هاست که در ایران به هیج عنوان مرسوم نبوده است. در اروپا هم، چنین تجربه ای از قدمت زیادی بر خوردار نیست.
عقیده بر این است که نوجوانان هنوز پا از دنیای پاک و معصومانه کودکی بیرون نگذاشته اند و نباید ذهن آنها با خیال های وحشت انگیز و ترسناک پریشان شود.
با این همه آر. ال. استاین با نوشتن رمان های سریالی سیاه و وحشت انگیزش نشان داد که نوجوانان از همه بیشتر خواهان خواندن رمان های وحشت هستند نه به این دلیل که دوست دارند میل به ویرانگری خود را ارضا کنند بل به این دلیل ساده که ژانر وحشت برای همه رنج سنی تولید نوعی شعف و هیجان می کند. هر چند باید پذیرفت در دنیایی که ما زندگی می کنیم بس قتل ها و ویرانگری هایی که به دست همین نوجوانان اتفاق می افتد و بس نوجوانانی که همین حالا در زندان ها و باز پروری ها به سر می برند.
استاین در رمان های سریالی خیابان وحشت به چند نکته دقیق شده است. اول این واقعیت که نوجوانان میل بی نهایتی به ویرانگری دارند به حدی که ویرانگری هایشان دامن خودشان را هم می گیرد و دوم این که چرا این میل در نوجوانان به حد افراط بروز پیدا می کند؟ و سوم، با پذیرفتن این واقعیت که یک نوجوان در شرایط سنی خاصی است که هیجان نسلی اش مدام او را به خطر کردن و آشوبگری می کشاند، اما چگونه باید با این میل رو به رو شد؟ اصلا خود نوجوانان چطور می توانند این میل را بشناسند و کنترلش کنند؟
اعتراف، نوشته سیلور استاین نویسنده امریکایی، درباره گروهی از نوجوانان است که حضور یکی از دوستانشان را در گروه نمی توانند تحمل کنند و همیشه آرزوی مرگ او را دارند. از میان آنها یکی او را به قتل می رساند.
در رمان های استاین صرفا نوجوانان با هیجان خواندن رمان های وحشت رو به رو نمی شوند بل با خودشان و امیال ویرانگر درونشان رو به رو می شوند. استاین با نشان دادن شرایط وخیمی که می تواند با رها شدن این امیال بنیان برانگیز ایجاد شود، نوجوانان را با واقعیت پیچیده ای رو به رو می کند و اجازه می دهد خود آنان برای حل این کلاف سر در گم دست به اقدام بزنند.
در تمام جلدهای تالار وحشت و خیابان هراس این خود نوجوانان هستند که در پایان رمان راه حل برون رفت از دشواری ها را می یابند بدون این که به بزرگترهایی که چندان از کارهای سری آنان سر در نمی آورند رجوع کنند. اعتراف هفتمین جلد از مجموعه خیابان هراس است. پیش از این آتش بازی به قلم همین نویسنده و توسط مصطفی رضیی ترجمه و به بازار کتاب عرضه شده بود.
این مجموعه داستان ها در نوع خودش از استقبال خوبی هم برخوردار است و فروش آن را برای انتشارات پیشاپیش تضمین می کند. تالار وحشت، دایره وحشت و خیابان هراس همگی تحت عنوان کتابهای سایه وحشت از سوی انتشارات ویدا ترجمه و عرضه می شوند. برخی از جلدهای این رمان های سریالی نیز در دست ترجمه است. جلدهای دیگر این مجموعه ها توسط مترجمانی چون شیوا مقانلو، آرزو احمی و ترانه برومند ترجمه شده و در حال ترجمه است.
اعتراف، نوشته سیلور استاین نویسنده امریکایی، درباره گروهی از نوجوانان است که حضور یکی از دوستانشان را در گروه نمی توانند تحمل کنند و همیشه آرزوی مرگ او را دارند. از میان آنها یکی او را به قتل می رساند. گروه نوجوانان درگیر بغرنج ترین مشکلی می شوند که درکش از حد توان آنها خارج است. قاتل اعتراف می کند و از دوستانش می خواهد راز او را فاش نکنند اما قاتل اصلی کسی است که سکوت کرده و بچه ها تلاش می کنند سکوتش را بشکنند و از او اعتراف بگیرند.
«روز اول تشییع جنازه ال هوا خوب بود. روز آفتابی و زیبایی بود. نسیم گرم بهاری بوی شکوفه های گیلاس را برای مان هدیه می آورد. فکر کردم این اولین حضورم در یک مراسم تشییع جنازه است. به نظر باید روزی عبوس می بود. با هوای مه آلود و نم نم باران.» [2]
پی نوشت:
[1] صفحه 7 کتاب
[2] صفحه 69 کتاب
حرف های نگفته
حرف های نگفته
عاشقی با طعم سیب. بهاره مهر نژاد. تهران: نشر افراز. چاپ اول:1391. 1100نسخه. 80صفحه.3000 تومان.
«آصف: دیوونه نشو. ( بعد از لحظه ای سکوت) نمی دونی چه احساس خوبی داشتم وقتی کارات رو دیدم. امیدوارم مسخره ام نکنی اما اون روز توی گالری از این که منم تو زندگی تو سهم داشتم و می تونستم به همه بگم که با صاحب آن اثر آشنام، به خودم می بالیدم...»
دانستن زبان الزاما به معنی دانستن ادبیات نیست. زبان وسیله ارتباطی است که کودک از مادر و پدر و بستر خانوادگی اش فرا می گیرد و با آن می تواند وارد دنیای بزرگسالان شود. می تواند خواست ها و نیاز هایش را بیان کند و به زندگی ادامه دهد. می تواند بگوید گرسنه است، یا بیمار و همینطور می تواند از زبان به گونه پیچیده تری نیز استفاده کند. یعنی چیزی را روایت کند، قصه ای را بسازد و برای دیگران تعریف کند. اما این همه ی ماجرای پیچیده زبان نیست. یک کودک ممکن است ناخودآگاه از فرم های پیچیده زبان استفاده کند و روایت شیرینی بسازد اما به این معنی نیست که کودک زبان و ادبیات را خیلی خوب می شناسد. چرا که ادبیات نه تنها قراردادهای وضع شده و شکل های پیچیده است بلکه حجم بزرگی از تجربیاتی است که نویسندگان مختلف در طول تاریخ انباشته اند و ما امروز همه آن تجربیات را در پشت سر داریم.
بنابراین برای نوشتن متنی که نام رمان، داستان کوتاه و نمایشنامه و شعر به خود می گیرد لازم است به این عقبه تاریخی نظری کرد و با قوانین ساخته شده پیش از آن آشنا شد تا برسد به آن که قوانین را بر هم زنیم و نظم دیگر گونه ای پیش رو قرار دهیم. همین است که ادبیات را فربه می کند و بر حجم آن می افزاید.
هر روایت الزاما روایت ادبی نیست و الا همه انسان ها قادربه باز گویی و بازنویسی روایت و قصه خود هستند اما با بیان قصه هایشان به بدنه ادبیات نمی افزایند. عاشقی با طعم سیب از آن دست نوشته هایی است که می توان گفت از صرف یک نوشته پا فراتر نمی گذارد. روایت ساده ای است که نه بار دراماتیک دارد و نه از پیچیدگی های زبانی برخوردار است. قصه صرفا درددل ها و گلایه های مکرر در مکرر و بازگویی زن و شوهر است که بر روی اوراق سفید سرازیر شده است. عاشقی با طعم سیب از بافت و ساخت نمایشنامه تنها تقسیم دیالوگ ها بین دو بازیگر را نشان دارد.
آصف و یلدا زن و مردی هستند که مدتی از هم دور شده اند و حالا بعد از مدت ها دوری در کافه ای همدیگر را می بینند و حرف ها و گلایه ها شروع می شود و پیش می رود و می رود تا انتهای نمایشنامه که تصمیم می گیرند زیر یک سقف زندگی کنند. میان ابتدا و انتهای نمایشنامه تنها حرف است و حرف. گلایه و گلایه و از تمام این حرف ها نه درام و نمایشنامه که نوعی کسالت به بار می نشیند.
عاشقی با طعم سیب برگزیده نخستین جشنواره نمایشنامه نویسی انتشارات افراز است. در ابتدای کتاب یادداشتی از ناشر دیده می شود که در این یادداشت اعظم کیان افراز مدیر نشر افراز توضیح می دهد تجربه ی موفق انتشار نمایشنامه های تالیفی در دو مجموعه " ایران این روزها" و " آروین " باعث شده است تا انتشارات افراز اقدام به چاپ نمایشنامه های برگزیده جشنواره تئاتر افراز را زیر عنوان مجموعه نمایشنامه های " بهین" منتشر کند. این نمایشنامه یکی از نخستین نمایشنامه های برگزیده جشنواره است و قرار است سایر نمایشنامه های برگزیده نیز پس از اخذ مجوز منتشر شود.
محمد امیر یار احمدی، نادر برهانی مرند و محمد چرمشیر داوری این جشنواره را بر عهده داشته اند. دیدن نام داورهای جشنواره بر شگفتی چنین انتخابی می افزاید. با این حال باید گفت همواره عوامل مختلفی دست به دست هم می دهند تا یک اثر از فیلترهایی عبور کند و راه به بازار نشر بیابد. در نهایت اثر باید راه خود را در میان انبوه آثار و نوشته ها بیابد و بار این مسئولیت تنها و تنها بر دوش خود اثر است.
برخی از نمایشنامه هایی که تحت نام آروین از طرف انتشارات افراز عرضه شده است عبارتند از: « اتاق شماره 6 » نوشته خسرو حکیم رابط، « پیتوک و پسر انسان» نوشته حسن باستانی، و « چهارمین در » نوشته غلام رضا احمد خانی و از نمایشنامه های ایران این روزها می توان به «خشکسالی و دروغ» نوشته محمد یعقوبی،« اعترافاتی درباره زنان» نوشته محمد یار احمدی و « همسایه ی آقا» نوشته حسین کیانی اشاره کرد.
بهاره مهرنزاد فارغ التحصیل مترجمی زبان ایتالیایی است و چند سالی فعالیت مطبوعاتی کرده است. عاشقی با طعم سیب اولین کتاب منتشر وی است و قرار است به زودی رمان «تنهایی اعداد اول» نوشته پائولو جوردانو و نمایشنامه «تراژدی های خنده دار »نوشته اکیله کامپانیله با ترجمه ایشان از طرف نشر افراز منتشر شود.
« یلدا: آره. می گفت این تویی که باعث شدی من نقاشی کنم. احمق حالیش نبود که من قبل از آشنایی با تو، هم عکاسی می کردم هم نقاشی. آصف، من دیگه خسته شده بودم. حق نداشتم یک ساعت در اتاقمو ببندم و برای خودم توی سکوت و آرامش کار کنم. باور نمی کنی من توی جهنم بودم. از زمان نمایشگاه ماهگل بود که ازش متنفر شدم...»[1] پی نوشت:
[1][1] صفحه 45 کتاب
ویتسک، اجرای ناتمام
ویتسک، اجرای ناتمام
در پی اجرای نیمه تمام نمایش ویتسک، دراماتورژی و تمرین نگاری این نمایش گوشه های تاریک این اجرا را برای خواننده به خوبی روشن می کند.
دراماتورژی و تمرین نگاری ویتسک.ناصر حسینی مهر.تهران: نشر افراز. چاپ اول: 1391 .1100نسخه.112صفحه. 11000تومان.
«دراماتورژ در حین تمرینات، به جستجوی تکنیک های اجرایی مناسب متن در زمان حاضر می پردازد و در تمام زمینه های دیگر مربوط به اجرا، مانند انتخاب بازیگر، مکان و شکل جای گیری تماشاگران، طراحی صحنه و لباس و ... نیز به کارگردان و گروه، پیشنهاد و مشاوره می دهد و به نوعی مغز متفکر گروه به شمار می آید. یک دراماتورژی دقیق و خوب، به نمایشی هماهنگ با زمان، مکان و موقعیت اجتماعی می انجامد و فاصله ی تماشاگران و اجراهای نمایشی را کاهش می دهد.» [1]
نوشتن تمرین نگاری یک نمایش به صورت یک کتاب در تاریخ تئاتر ایران چندان مرسوم و معمول نیست. حسینی مهر اما چه در بروشورهای نمایش هایی که به اجرا می گذارد و چه در کتاب هایش این شیوه را به کار می گیرد و معتقد است شیوه درست تدوین بروشور همین است که چگونگی شکل گیری نمایش در یک بروشور مفصل به خواننده ارائه شود.
دراماتورژی و تمرین نگاری ویتسک با همین نگاه به صورت کتاب در اختیار علاقه مندان رشته تئاتر قرار می گیرد.
کلید تمرین ها و تمرین نگاری ویتسک در واقع از سال هشتاد و چهار در دانشگاه آزاد تنکابن شکل گرفته است. حسینی مهر تمرین هایش را با گروه بیست نفره دانشگاه آغاز می کند. در این تمرین ها از شیوه استانیسلاوسکی، گروتفسکی و استادش یوجینو باربارا کمک گرفته شده است.
نمایشنامه ویتسک اثر کارل گئورگ بوشنر نویسنده آلمانی است که این نمایش را هنگامی که در کشور سوئیس در تبعید به سر می برد نوشته است. متاسفانه بوشنر در این کشور سرد به بیماری تیفوس مبتلا شده و پیش از این که ویتسک را به پایان ببرد از دست می رود. از این نظر ویتسک نمایشی است ناتمام. با این حال آنچه باید از ویتسک دستگیر خواننده شود به خوبی بیان و ارائه شده است. زندگی بوشنر نیز همچون زندگی ویتسک غریب و غم انگیز است. بوشنر فرزند پزشک دهکده ای در آلمان است که به توصیه پدر پزشکی را برای تحصیل خود انتخاب می کند. اما دیری نمی گذرد که وی به فعالیت های سیاسی گرایش پیدا کرده و به زودی بوشنر با 139 شب نامه دستگیر می شود. پس از آزادی موقت بوشنر مجبور به ترک آلمان می شود و زندگی خود را در کشور سوئیس ادامه می دهد. وی در سن بیست و سه سالگی در زوریخ چشم بر جهان می بندد.
داستان ویتسک اما برگرفته از زندگی شخصیتی واقعی به نام کریستین ویتسک است. مردی منزوی و تنها، سربازی ساده و اخراجی که در ارتش به کار کلاه دوزی می پرداخته و وقتی همسر 48 ساله اش به او خیانت می کند او را مقابل خانه اش می کشد و بلافاصله خود را به پلیس معرفی می کند. وکیل او تلاش می کند او را به عنوان روان پریش از مرگ نجات دهد اما موفق نمی شود و سرانجام پس از سه سال درگیری سرش زیر گیوتین می رود.
بوشنر در آن زمان پسر بچه هشت ساله ای بوده و این اتفاق، او و خانواده اش را حسابی در گیر می کند. بوشنر وقتی بزرگ شد و به تبعید رفت تصمیم گرفت شرایط اجتماعی دوران کودکی خود را با واقعه ای که از نزدیک دیده بود پیوند بزند و نمایشنامه ویتسک را آغاز کرد اما مرگ به او اجازه نداد پایان قصه ویتسک به روی کاغذ بیاید. از دیگر نمایشنامه های بوشنر می توان به نمایشنامه « لنتس» و « مرگ دانتون » اشاره کرد.
مقدمه ای بر دراماتورژی در واقع مقدمه کتاب تمرین نگاری ویتسک است که به قلم مژگان غفاری نوشته شده است.
در این کتاب و در هر فصل ابتدا قطعه ای از نمایش ذکر شده است و سپس گفتگوهایی که در هر جلسه تمرین بین کارگردان و گروه بازیگر شکل گرفته و همینطور تمرین ها و دست آورد آن به دنبال آورده شده است. در این کتاب ده جلسه از تمرین های گروهی در ده فصل به خواننده عرضه شده است. در پی آن نقد ها و مصاحبه هایی است که به مناسبت اجرای نمایش ویتسک در سال 1390 در تالار مولوی تهران در روزنامه ها نوشته شده است.
زندگینامه کارل گئورگ بوشنر و متن اصلی نمایش ویتسک به زبان آلمانی در انتهای این تمرین نگاری دقیق قرار دارد. مجموعه عکس هایی از تمرین ها و اجرا و همچنین آلبومی از عکس های بوشنر تکمیل کننده این کتاب است.
ناصر حسینی مهر کارگردان، نویسنده و پژوهشگر تئاتر و صاحب اثر مهم «تئاتر معاصر اروپا»، پاییز نود، ویتسک را در تالار مولوی به اجرا گذاشت. متاسفانه اجرای این نمایش سرنوشت نمایشنامه را پیدا کرد و نیمه کاره متوقف شد.
«و اما بپردازیم به " موضوع" ها یا " تم" های مهمی که گئورگ بوشنر در این اثر به آن می پردازد؛ موضوع هایی که در طول نمایشنامه به هم پیوند می خورند و به پرسوناژها و موقعیت هاشان ارتباط می یابند. برخی از این موضوع ها در آثار دیگر بوشنر هم دیده می شود، موضوع هایی نظیر " تنهایی" ، " حسادت " و " انتقام". اجازه دهید در چند جلسه، همراه با اتودهایی که انجام می دهیم به برخی از موضوع های مهم این نمایشنامه بپردازیم و برای هر موضوع گروه هایی تشکیل دهیم که نتایج بررسی های بیشتری که در طول هفته انجام داده اند را در هر جلسه بشنویم.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 16 کتاب
[2] صفحه 158 کتاب
بردن توله گرگ ها به مهد کودک
بردن توله گرگ ها به مهد کودک
بردن توله گرگ ها به مهد کودک. الهام میزبان. تهران: انتشرارات سخن گستر. چاپ اول: 1389 .1000نسخه.104صفحه. 2200تومان.
« چهل و چهار
قرمه سبزی خورشت غمگینی است، که فقط روی میز یخ می زد
تلفن زنگ می زند به تو، دست گیجی شماره ام را/ رد
می شوم از کنار پنجره ای، که تو راقاب کرده در خوشبخت
مثل جشنی که توی خانه ی من، مرده در گریه های بیش از حد
زندگی ام دو اسم پنهان شد، گوشه یک شناسنامه ی خیس
من و من، من... ومن، ومن، ومن،من ومن،من... ومن...وتو؟شاید!
قورمه سبزی خورشت بدبختی ست،که سه سال است منتظر مانده
روی میزی که یک طرف" من " بود، آنطرف سایه ی " تو" که باید
می روی تا دوباره " تو" باشی، که فقط یک صدای ترسویی
که مرا قطع می کنی هر شب، پشت هی بوق های هی ممتد...»[1]
غزل پست مدرن نامی است که غزل گوهای جوان یکی دو دهه ای می شود که بر سر زبان ها انداخته و بر سر شعر بودن آن تعصب به خرج می دهند. این مسئله ای است که باید بین منتقدین شعر، آنهایی که غزل پست مدرن را نه شعر که گونه ای ترانه عامه پسند می دانند و آنهایی که معتقدند غزل یکی و تنها شکل شعر فارسی است حل شود.
شاعران جوان غزل پست مدرن اما نه فارغ از این هیاهو ها بل با کوشش بیشتری تلاش می کنند به رهبری سید مهدی موسوی شکلی از غزل را که در آن نه فرم غزل بل مضامین غزل، دگرگونه ارائه می شود، به سرانجامی خوش برسانند.
غزل گویان این زمانه از تم ها و موضوع ها و درگیری های روز استفاده می کنند و معتقد به این هستند که فرمت کلاسیک غزل با بیان مضامین تازه، خود نیز نو به نظر خواهد آمد و دیگر نیازی نیست برای ارائه مفاهیم امروزی وزن و قافیه کلاسیک شکسته شود. فارغ از این که این نظر تا چه حد درست یا غلط است، شاعران بسیاری کتاب های بسیاری در این قالب جدید ارائه کرده اند و در نهایت این خواننده است که با استقبال و فراموشی این نوع شعر به شاعران این نوع آثار می گوید کارشان گرفته یا نه.
به قول نیما یوشیج آنکه غربال به دست دارد از عقب میآید. باید دوره ای بگذرد و تجربه ها افزون و انباشت شود تا به نقد آکادمیک درباره این نوع شعر بنشینیم.
در حال حاضر باید از تلاش و کوشش شاعران غزل پست مدرن استقبال کنیم تا خود با پیشروی و تجربه های تازه ای که در این زمینه به دست می آورند ورق را به نفع غزل پست مدرن یا بر علیه آن بچرخانند. این را زمانه به قضاوت خواهد نشست.
بردن توله گرگ ها به مهد کودک یکی از این مجموعه شعر هایی است که با عنوان کلی «این روشنای نزدیک» و تحت عنوان غزل پست مدرن به بازار کتاب عرضه شده است. این کتاب با حمایت جایزه ادبی ایران منتشر شده است و در خود علاوه بر غزل پست مدرن، چارپاره، مثنوی، قطعه و دیگر قالب های ترکیبی را گنجانده است.
این مجموعه شامل 42 قطعه است با مضامینی برگرفته شده از جامعه امروز و دغدغه های اکنونی از نگاه شاعرمجموعه. خود شاعر در جایی گفته است این مجموعه دغدغه های زنی را بیان می کند که در جامعه نیمه سنتی و نیمه مدرن تلاش می کند مدرن شود.
هر شعر مجموعه یک شماره دارد اما گویا اشعار مجموعه بعد از شماره گذاری یک بار دیگر در هم ریخته شده و این بار چیدمان اشعار کنار هم به صورت اتفاقی صورت گرفته است. از این جهت شعر شماره هشت بعد از شعر شماره پانزده قرار می گیرد و الخ. برخی اشعار بر حسب وزن و قافیه ای که لنگ می زند نشان از حذف یکی دو کلمه دارد و با این حساب این سوال پیش می آید که با به هم ریخته شدن آهنگ و وزن کلمات که بسیار در برداشت و فهم شعر اثر می گذارد چه ضرورتی برای انتشار این مجموعه وجود داشته است؟
این اولین مجموعه شعر الهام میزبان است و هیجان زدگی برای انتشار یک مجموعه کتاب می تواند پاسخی باشد برای سوال پیش. به هر حال امید است در چاپ های بعدی و مجموعه های دیگر با زبان پخته تر و نگاه عمیق تر شاعر رو به رو شویم. هر چند نگاه بی ملاحظه، رادیکال و سرکش شاعر در این مجموعه می تواند خواننده را به آینده شعری این شاعر امیدوار کند.
میزبان، درباره نام کتاب می گوید این نام نشانه ای است از عصیان گری در مقابل نظم و قاعده و اظهار می دارد توله گرگ ها نماد سرکشی است و مهد کودک نماد وضعیت امروز است که می خواهد مسائل را در یک چهار چوب مشخص ارائه کند.
« صدای زودپز پر از آشپزخانه
صدای تلویزیون از آپارتمان کنار
صدای سوت زدن توی راه پله ی پشت
زباله های تری توی ظرف های ناهار»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 89 کتاب
[2] صفحه 56 کتاب