ایران در جنگ جهانی اول

ایران در جنگ جهانی اول 

---

کتاب‌های تاریخی به‌ویژه آن‌هایی که در مورد تاریخ جهان هستند، شاید دایره‌ی پرسش‌هایی را پیش بکشند که در راس آن‌ها چرایی اهمیت تاریخ و به‌ویژه تاریخ جهانی قرار دارد. اگرچه شاید پاسخ‌دهی به این پرسش به نظر آسان باشد، ولی نبود پرداختن به این مقوله، نشانه‌ای از ندانستگی اهیمتش است.

---

ایران و جنگ جهانی اول. ترجمه‌ی حسن افشار. ویراستار: تورج اتابکی. تهران: انتشارات ماهی. چاپ نخست: بهار 1389. 2000 نسخه. 260 صفحه. 5500 تومان.

«نباید از یاد ببریم که علت ورود ما به جنگ جهانی فقط نجات کشورمان از خطری که تهدیدش می‌کند نیست. خیر، ما هدف فوری‌تری هم داریم: تحقق آرمانمان که لازمه‌اش، پس از نابودی دشمن روس، گسترش امپراتوری ما تا مرزهای طبیعی آن است که همه‌ی اقوام ما را دربر می‌گیرد و یکپارچه می‌کند.»^[1]

کتاب‌های تاریخی به‌ویژه آن‌هایی که در مورد تاریخ جهان هستند، شاید دایره‌ی پرسش‌هایی را پیش بکشند که در راس آن‌ها چرایی اهمیت تاریخ و به‌ویژه تاریخ جهانی قرار دارد. اگرچه شاید پاسخ‌دهی به این پرسش به نظر آسان باشد، ولی نبود پرداختن به این مقوله، نشانه‌ای از ندانستگی اهیمتش است. کتاب ایران و جنگ جهانی اول از آن‌جهت که ایران را در یک واقعه‌ی جهانی تحلیل می‌کند، می‌تواند به پیگیری آن دوران و همچنین تاثیرش بر مسایل ایران مورد توجه قرار گیرد. این عنایت به تاریخ از این زاویه، برای کشوری چون ایران که تاریخ مکتوبش آن‌قدرها دارای بضاعت نیست، می‌تواند غنیمت شمرده شود.

این کتاب با ترجمه‌ی حسن افشار و ویراستاری تورج اتابکی به بازار کتاب رهسپار شده است. کتابی که فهرست نویسندگان آن، می‌تواند عیارش را نشان دهد؛ کتاب ایران و جنگ جهانی اول حاصل تلاش گروهی از نویسندگان چون الیور باست، مارتین ون برونسن، استفانی کرانین، هما کاتوزیان، منصوره اتحادیه، پژمان دیلمی و تورج اتابکی است. هرکدام از افراد یادشده، در رشته‌ی تاریخ، صاحب دانش و تجربه و سابقه هستند و مجموعه‌ی دارای اهمیتی را گرد آورده‌اند. 

سقوط امپراتوری‌های بزرگ و تاسیس کشورهای تازه تنها بخشی از تحولات حاصل از این جنگ بود. گرچه در آغاز، دولت ایران رسما اعلام بی‌طرفی کرد، هیچ‌یک از دول متخاصم به آن توجه نکردند و این‌گونه بود که ایران تبدیل به آوردگاه ابرقدرت‌ها شد.

کتاب حاضر، محصول همایشی است که در سال 1998 در «مرکز خاورمیانه‌ی کالج سنت‌آنتونی دانشگاه آکسفورد» برگزار شد. این کتاب به‌جز آشنایی با نویسندگان، سپاسنامه، پینوشت‌ها و نمایه نه مقاله از نویسندگان نام‌برده را در خود دارد که زیر عنوان‌هایی چون «پان‌ترکیسم و ملی‌گرایی ایرانی» نوشته‌ی تورج اتابکی و «ملی‌گرایی ایرانی و ژاندارمی دولتی» از استفانی کرانین از این جمله‌اند.

در پشت جلد این کتاب، برای معرفی آن چونین آمده است که «جنگ جهانی اول و پیامدهای آن را می‌توان مهم‌ترین فصل سیاسی تاریخ قرن بیستم دانست. سقوط امپراتوری‌های بزرگ و تاسیس کشورهای تازه تنها بخشی از تحولات حاصل از این جنگ بود. گرچه در آغاز، دولت ایران رسما اعلام بی‌طرفی کرد، هیچ‌یک از دول متخاصم به آن توجه نکردند و این‌گونه بود که ایران تبدیل به آوردگاه ابرقدرت‌ها شد. آن‌چه در طول این جنگ بر ایران گذشت، سنگ‌بنایی شد برای تغییراتی گسترده در ساختار سیاسی کشور، تا آن‌جا که در نهایت موجبات سقوط سلسله‌ی قاجار را فراهم آورد.»^[2]

پی نوشت:

[1] صفحه‌ی 152 کتاب

[2] پشت جلد کتاب