از سؤال سخت دست بردار... 

---

در این منظومه، محمود درویش، هرچه بیشتر به زندگی و ذات مبهم آن می‌پردازد. با لذت نوشتن، درباره‌ی حیاتی که همواره تاریک و بی‌پاسخ مانده از دیرگاهان، محمود درویش را می‌برد تا آن‌سوی اساطیری که حس می‌کند خود اوست. گیلگمش، سیمرغ، انکیدو، مرگ و... خود شاعر است.

---

دیواری. محمود درویش. نرجمه‌ی حمزه کوتی. تهران: انتشارات افراز. چاپ نخست: 1390. 1100 نسخه. 72 صفحه. 2500 تومان.  

هزار شاعر عرب هم که باشد، همه‌ی نشرها و مترجم‌ها به‌سراغ محمود درویش می‌روند و هرچه نویسنده‌ی خوب و پرتیراز هم که در سرتاسر دنیا باشد، دست آخر همه‌ی ناشرها سفارش ترجمه‌ی داستان‌های هاروکی موراکامی را می‌دهند و یا به‌سراغ نویسنده‌های چون اویتس می‌روند. این به معنی بد بودن کار موراکامی و اویتس یا ضرورت نداشتن پرداختن به شعرهای محمود درویش نیست، بلکه این به معنی برخواستن موج‌هایی است که دامن فرهنگ و نشر را می‌گیرند و این مقوله را صرفن به یک هستی کالامحور فرو می‌کاهند.  

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که انتشارات افراز در کنار همین کتاب، سلسله‌کتاب‌هایی را با عنوان شعر همسایه، به فارسی برگردانده است و روانه‌ی بازار کرده است. همچنین در همین مجموعه، و از همین مترجم آثار با ارزشی از شاعرانی چون آدونیس، نوری الجراح و  جمال جمعه به چاپ رسیده است. مجموعه‌ای که نوید پربار شدن ادبیات ترجمه‌ی همین حوالی را در کشورمان می‌دهد.

«خواب خواهم دید نه برای تعمیر کشتی‌های باد

و نه برای شکستی در جان

که اسطوره جایگاه خود را یافت: دامی در سیاق واقعیت‌گری.

و در همت شعر نیست که گذشته‌ی گذران بی‌گذری را تغییر دهد

و زلزله‌ای را بایستاند.

اما من خواب خواهم دید:

شاید سرزمینی به‌خاطر من گسترش یافت

بدان‌گونه که انگار یکی از اهالی این دریایم.

از سؤال سخت دست بردار...»^[1]

هزار شاعر عرب هم که باشد، همه‌ی نشرها و مترجم‌ها به‌سراغ محمود درویش می‌روند و هرچه نویسنده‌ی خوب و پرتیراز هم که در سرتاسر دنیا باشد، دست آخر همه‌ی ناشرها سفارش ترجمه‌ی داستان‌های هاروکی موراکامی را می‌دهند و یا به‌سراغ نویسنده‌های چون اویتس می‌روند.

شعر عرب از دوران جاهلی تا به امروز، گزینه‌های خوبی را برای شعرخوانی پیش روی هر خواننده‌ی اهل ذوقی قرار داده است. زبان عربی امکان‌های زبان‌آورانه‌ی فراوانی برای خلق ادبیاتی از جنسی دیگر را در خود پنهان کرده است. شاید زبان عربی به دلایلی، زبان امروزین و برای ارتباطات معاصر زبان در خور توجهی نباشد، ولی در حوزه‌ی شعر نه امروز، بلکه همیشه دارای قابلیت‌های منحصربه‌فردی بوده است.

محمود درویش را شاعر مقاومت می‌دانند. درویش در پنجمین دهه‌ی زندگی خود به سر می‌برد و تاکنون بیست‌وپنج کتاب از شعرهای او منتشر شده‌اند که بسیاری از این کتاب‌ها به فارسی برگردانده شده‌اند و در اختیار مخاطب علاقه‌مند به این حوزه قرار گرفته‌اند.

بحث بر سر زندگی و مرگ است، این ذات هستی است که در این مجموعه مورد خطاب قرار گرفته است، چیستی وجودی آدمی و فراتر از آن، مفهوم عدم و امکان. درویش هم چون بسیارانی دیگر یارای مقاومت در برابر این برساخته‌ی غول‌آسای غوطه‌ور در توهم و حقیقت را نداشته و به آن ورود کرده است و در آن غوطه‌ور گشته است. اگر سؤال این است که او به این مقوله چگونه نگریسته است و پاسخ خود را به چه شکل یافته است، باید منظومه‌ی دیواری را خواند تا به جواب دلخواه رسید.

«در این منظومه، محمود درویش، هرچه بیشتر به زندگی و ذات مبهم آن می‌پردازد. با لذت نوشتن، درباره‌ی حیاتی که همواره تاریک و بی‌پاسخ مانده از دیرگاهان، محمود درویش را می‌برد تا آن‌سوی اساطیری که حس می‌کند خود اوست. گیلگمش، سیمرغ، انکیدو، مرگ و... خود شاعر است.»^[2]

پی نوشتها:

[1] صفحه‌ی 47 کتاب

[2] صفحه‌ی 8 و 9 کتاب