آقای ایکس
آقای ایکس
سازمان های امنیتی روس. مترجم : محمد سعید عطارها. نشر نو. چاپ اول. تهران.1392. 3300 نسخه.342 صفحه.15500 تومان.
«بحث بر سر پنهانکارترین شخصیت های تاریخ معاصر است. یکی از نگران کننده ترین شان: لاورنتی بریا، کسی که روح لعنتی استالین معرفی اش کرده اند. پلیس مخفی شماره یک و مغز متفکر تصفیه های او، کسی که تدارکات چی اصلی گولاگ بود و میلیونها زندانی را به آنجا فرستاد. مسئول عملی کشتار افسران لهستانی کاتین و همچنین آمر حقیقی قتل تروتسکی. »[1]
قاتل واقعی تروتسکی چه کسی بود؟ چگونه گزارش محرمانه جنایات استالین منتشر شد؟ نقش سازمان های امنیتی در سرکوب جنبش های آزادیخواهانه مجارستان و چکسلواکی چه بود؟ چگونه بورس یلتسین گورباچف را سرنگون کرد؟ پوتین، سرهنگ گمنام کا .گ. ب چطور از جنگ چچن برای کسب قدرت سود برد؟
آقای ایکس و پارتیک پنو در این کتاب می کوشند ضمن پاسخ دادن به این پرسش ها خواننده را با سازو کار پیچیده و مخوف سازمان های امنیتی روسیه آشنا کنند. آقای ایکس کیست؟ هیچ کس نمی داند. اما او از ده سال پیش اسرارش را در رادیو " فرانس انتر" فاش می کند. ماموریتی خطرناک و بی سابقه برای افشای بیرحمانه ترین عملیات مخفی معاصر. پاتریک پنو از 1997 روزنامه نگار و مجری برنامه رادیویی ملاقات با آقای ایکس است. سازمان های امنیتی روس پژوهش جامعی است در وقایع خونباری که در مدت یک قرن ، یعنی از آغاز دوره فرمانروایی استالین تا بخشی از دوران حکومت پوتین در اتحاد جماهیر شوروی سابق و روسیه کنونی و همچنین کشورهای معروف به بلوک شرق روی داده است. در این کتاب به رویدادهایی اشاره رفته است که کمتر جایی شنیده شده. تحلیل وی از علل شکست های اولیه ارتش سرخ از ارتش آلمان، قتل های مرموز در کرملین، مرگ مشکوک استالین و مبارزه سهمگین او با یهودیان شوروی و چگونگی به قدرت رسیدن تزارهای جدید در روسیه از مسائلی است که در این کتاب با روایت تازه تری بررسی می شود. در لابه لای بحث های پیش رو نویسنده بریده جراید، اظهار نظرها، مصاحبه ها و مقالاتی که در آن روزگار منتشر شده و یا بر سر زبان ها افتاده بود را نیز گنجانده است. پاتریک پنو که روزنامه نگار و منتقد با سابقه فرانسوی است در رادیو فرانس انتر ، یکی از قدیمی ترین ایستگاه های رادیو یی مرکزی فرانسه است. وی در برنامه ای تحت عنوان گفتگو با آقای ایکس با فرد ناشناسی به بحث می نشیند که اسرار فاجعه باری را فاش می کند. سازمان های امنیتی روس شامل 18 فصل است که عبارتند از: تصفیه ارتش سرخ، استالین و یهودیان، قتل کرملین، کنگره فریب خوردگان، خیابان بوداپست، قاتل واقعی تروتسکی، بهار بسیار زودرس، ویکتور لویی- روزنامه نگار کا. گ . ب، آندورپف مرموز، دنیای وحشت، نیرنگهای انقلاب رومانی، یک انقلاب مخملی، گنجینه حزب کمونیست، سقوط گورباچف، اشباح پلیس مخفی آلمان شرقی، ظهور یک تزار جدید، چچن- اهرم قدرت و لیست سیاه کرملین.
«افرادی در امریکا و به ویژه در سازمان سیا هستند که تصمیم دارند از بحران مجارستان بهره برداری کنند. ابزار موثر این افراد همان رادیوی اروپایی آزاد سات. جایی که طرفداران اخبار دروغ گوی سبقت را از روزنامه نگاران واقعی ربوده اند. این دروغ پراکنی ها بیشتر از این جهت برایشان آسان است که از سوی مهاجران ضد کمونیست تایید می شوند، همان مهاجرانی که بعضی شان در گذشته هواخواه متعصب و دو آتشه رژیم فاشیستی دیکتاتور هورتی بوده اند. رادیوی اروپایی آزاد با پخش برنامه هایش به زبان مجاری می کوشد نخست زمینه های اوج گیری جو شور و هیجان های فریبنده در کشور را فراهم اورد و سپس با تحریک حس میهن دوستی مجارستانیها ، آنها را به شورش علیه دولت و سازش ناپذیری بیشتر در قبال آن ترغیب کند» [2]
رادی شناسی
رادی شناسی
رادی شناسی 1. گرد آورنده حمیده بانو عنقا و ویراستار علمی: دکتر عطالله کوپال. انتشارات قطره. چاپ اول. تهران.1390. 500 نسخه.377 صفحه .9500 تومان.
«من همواره بر لزوم تدریس و بازشناخت آثار رادی تاکید کرده ام، آثار رادی از جنبه های مختلف زبانشناسی، ریخت شناسی و بررسی تاریخ معاصر و روانشناسی افراد قابل تحلیل و بررسی است. و این تحلیل ها باید در دانشگاه ها تدریس شود. قهرمان های رادی از بطن زندگی مردم برخاسته اند چون خود او می داند آدم ها چه طور زندگی می کنند، چطور عاشق می شوند و چه تعاملاتی با هم دارند.»[1]
بی شک اکبر رادی یکی از درام نویسان بزرگ معاصر است که آثار ارزشمندی به رشته تحریر در آورده است. وی یکی از کسانی است که درام نویسی را رشته ای مستقل می دانست و ارزش ادبی برای آن قائل بود فارغ از این که اثر به صحنه کشیده شود یا نه. وی اغلب آثار مهم اش را در دهه چهل تقریر کرده و تا سال هشتاد وشش که سال وفات اوست همچنان مشغول نوشتن بود.
رادی در تاریخ 10 مهرماه 1318 در رشت به دنیا آمد. او دو کلاس آخر ابتدایی را در دبستان «صائب» تهران (1331) و دوره متوسطه را در دبیرستان فرانسوی «رازی» به پایان رساند (1338). یک سال پشت کنکور پزشکی ماند و سال بعد (1339) در رشته علوم اجتماعی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران قبول شد و چهار سال بعد فوق‌لیسانس این رشته را هم تا نیمه‌های سال دوم رفت و نزدیک پایان‌نامه آن را رها کرد. عشق به ادبیات و علاقه روزافزون به تئاتر شاید اصلی‌ترین دلیل این کناره‌گیری بود.
او همزمان، دوره یک ساله تربیت معلم را دید ، و از سال 41 با حکم رسمی وزارت‌خانه معلم شد؛ و دو نمایشنامه «روزنه آبی» و «افول»نوشت.
طی سی و دو سال تدریس در رشته ادبیات سال چهارم دبیرستان، ادبیات نمایشی انستیتو مربیان امور هنری، نمایشنامه‌نویسی‌ِ مقطع کارشناسی دانشگاه تهران و نمایشنامه‌نویسی پیشرفته کارشناسی ارشد دانشگاه هنر ادامه داد و در سال 1373 به پایان تدریس رسید و بازنشسته شد.
اولین داستان جدی که نوشت؛ «باران» نام داشت که در مسابقه داستان‌نویسی مجله «اطلاعات جوانان» چاپ شد و میان‌ِ بیشتر از هزار داستان برنده جایزه اول شد.
پیش از این مسابقه هم مقدار زیادی داستان نوشته بود و بعد از آن هم نوشت و برخی را منتشر کرد.
رادی همواره معتقد بود: « تا زمانی که نمایشنامه ایرانی با آدم‌های معاصر و درد زنده نداشته باشیم، بییگمان تئاتر معاصر ملی هم نخواهیم داشت.» شخصیت هایی که رادی آفریده است از گوشت و پوست هستند و همچنان زنده. آثار رادی حرف زمانه اش و از نگاه تیزبینانه وی به جامعه اش حکایت دارد.
او نخستین نمایشنامه جدی‌اش «روزنه آبی» را در زمستان 38 آماده کرد و به واسطه آن با شاهین سرکیسیان آشنا شد. سرکیسیان بعد از مطالعه نسخه دست‌نویس «روزنه آبی» تصمیم به اجرای آن گرفت.
از دیگر کارهای رادی می‌توان به: نگارش داستان‌های بلند «افسانه دریا» و«مسخره» 1336، نمایشنامه «از دست رفته» (چاپ نشده)؛ 1337، داستان «باران» و «جاده» مجله «اطلاعات جوانان»؛ 1338، داستان «سوءتفاهم» هفته نامه فردوسی؛ 1339، داستان «کوچه»1339 ، نمایشنامه «مسافران ومرگ در پاییز» چاپ در مجله «پیام نوین»1344، نمایشنامه «روزنه آبی» 1341 به کارگردانی «شاهین سرکیسیان» 1345 ، نمایشنامه «مرگ در پاییز» 1349 به کارگردانی «عباس جوانمرد» تهران، چاپ مجموعه داستان «جاده» 1349، نمایشنامه‌ی «ارثیه ایرانی» 1347 ،نمایشنامه«افول»1343، نمایشنامه«صیادان» اشاره کرد و از دیگر نمایشنامه‌های او می توان از «لبخند باشکوه آقای گیل»، «در مه بخوان»، «آهسته با گل سرخ»، «منجی در صبح نمناک»، «هاملت با سالاد فصل» ،«آمیز قلمدون»، «شب روی سنگ‌فرش خیس»، «آهنگ های شکلاتی»، «پایین گذر سقاخانه» و...، نام برد.
آثار گرانقدر او در حوزه درام فارسی هنوز به درستی به نقد و بررسی کشیده نشده است. وی ادبیات فارسی را به خوبی می شناخت و از گویش ها و لهجه های محلی به خوبی آگاه بود. شناخت وی از زبان فارسی به اندازه ای بود که هر اثرش درسی مهم از ادبیات فارسی پیش رو می گذارد.
آهنگ های شکلاتی آخرین اثری است که در سال 88 توسط نشر قطره به بازار کتاب عرضه شد. یعنی دو سال پس از فوت وی. اکبر رادی در سن 68 سالگی در حالی دارفانی را وداع گفت که چند ماهی می‌شد که از بیماری سرطان مغز استخوان رنج می برد.
مجموعه مقالات کتاب رادی شناسی توسط همسرش حمیده بانو عنقا گرد آوری شده است. این کتاب توسط بنیاد اکبر رادی جمع آوری و توسط نشر قطره به بازار کتاب عرضه شده است.
مقالات این کتاب نقدهایی است که به مناسبت همایش رادی شناسی در بنیاد اکبر رادی نوشته و خوانده شده است.
«خانه محمل بسیاری از نمایشنامه های اکبر رادی است. حتی ان جا که مثل اپیزود دوم مرگ در پاییز شخصیت را بیرون از خانه می بینیم، پس و پیشش در خانه شکل گرفته است. خانه فضای امن آقای شکوهی آمیزقلمدون است، جایی که برای همسرش به صورت زندان درآمده است. به محلی برای عزیمت و گریز.»[2]
محیط نمایش های دینی
محیط نمایش‌های دینی
محیط تئاتری و رابطه بازیگر و تماشاگر در نمایش دینی. مجید سرسنگی. انتشارات افراز. چاپ اول. تهران.1390. 1100 نسخه.384 صفحه .9400 تومان.
«فضاهای بیرونی مکان های متداول برای اجرای نمایش های مذهبی و آیین های نمایشی بودند. اکثر رقص های نمایشی در فضاهای طبیعی مانند کشتزارها، جنگل ها، دامنه تپه ها، کناره رودخانه ها و غیره که برای مردم عادی مشتاق برای مشارکت در این رقص ها قابل دسترسی بودند، اجرا می شدند. »[1]
این کتاب در سیزدهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی و با همت معاون پژوهشی جشنواره آقای رحیم عبدالرحیم زاده ارائه و منتشر شده است. نویسنده که خود استادیار گروه آموزشی هنرهای نمایشی دانشگاه تهران و مدیرعامل خانه هنرمندان ایران و مدیر تماشاخانه ایرانشهر است. در این کتاب وی به بررسی محیط تئاتری چه از لحاظ محیط نمایش و چه محیط فیزیکی آن و رابطه این محیط با بازیگر و تماشاگر در نمایش های دینی می پردازد. همچنین عواملی را که موجب ترغیب و تقویت رابطه بازیگر و تماشاگر در نمایش های دینی می شود مورد بررسی قرار می دهد. هدف دیگر کتاب همانطور که در مقدمه اورده شده ، تحلیل نقاط مشترک بین محیط تئاتری در نمایش های دینی ایرانی و برخی از نمایش های دینی در سایر قلمروهای جغرافیایی - فرهنگی است.
نویسنده در مقدمه کتابش می نویسد: این پژوهش درصدد دستیابی به مفهوم و کیفیت نمایش دینی به طور اعم و نمایش دینی در ایران به صورت خاص است. این قصد با تمرکز روی ربطه بازیگر و تماشاگر پیگیری می شود.
تمرکز اصلی این کتاب بر روی نمایش های دینی ایران پیش از اسلام و پس از آن است. مهم ترین دین پیش از اسلام دین زرتشت است که نمایش های دینی زیادی را پدید آورده است. تعزیه یکی از مهم ترین گونه های نمایشی پس از اسلام است که در این کتاب به آن پرداخته می شود.
این پژوهش بر مبنای مشاهدات نویسنده از اجرای تعزیه در محیط های مختلف و میزان تاثیر اجرای این نوع نمایش های دینی در محیط های فیزیکی متفاوت است. در این کتاب علاوه بر بررسی رابطه دین و هنر و نمایش، به کیفیت محیط های تئاتری نیز می پردازد.
این کتاب حاوی پنج فصل است که عبارتنداز: دین، هنر و نمایش. محیط تئاتری، فضای فیزیکی و رابطه بازیگر- تماشاگر. محیط تئاتری و رابطه بازیگر و تماشاگر در ادوار مختلف تاریخی: جوامع بدوی، مصر باستان، قرون وسطی. محیط تئاتری و ویژگی های معماری در نمایش های مذهبی ایرانی. محیط تئاتری و چیدمان معمارانه در تعزیه.
همچنین در پایان کتاب دو ضمیمه پیوست شده است که عبارتند از: مثال هایی از مشابهت بین داستان های تعزیه و موضوعات قرانی. گفتگو با جلال ستاری و بهرام بیضایی.
«اجرای تعزیه در حیاط منازل شخصی امری متداول در گذشته ی تاریخ نمایش ایران بوده است. مردم روی استخر یا حوض وسط حیاط را می پوشانده و گروه تعزیه روی این فضا به اجرا می پرداخته است. بخشی از تماشاگران داخل حیاط، بخشی روی تراس و تعدادی از پشت پنجره ی اتاق ها یا پشت بام به تماشای نمایش می نشستند.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 193 کتاب
[1] صفحه 188 کتاب
تعزیه هایی که خواندم
تعزیه‌هایی که خواندم
روز شمار شبیه خوانی به روایت هاشم فیاض. هاشم فیاض، گردآوری داوود فتحعلی بیگی. انتشارات نمایش. چاپ اول. تهران.1390. 2000 نسخه.208 صفحه .4000 تومان.
«سردار سپه که بود تعزیه بد نبود. همچین که اومد رو کار کم کم بنا کرد بی مزه بازی در آوردن. محرما تکیه ها رو جمع کرد و گفت تکیه ها رو خراب کردن و همه رو ور داشتن مدرسه کردن. من یادمه در تهرون تا حتی در دهاتا چه تکیه هایی بود، چه تالارهایی بود، چه چادرهایی بود، همه رو ورداشت مدرسه کرد و همه از بین رفت. یه مشتم وقفیات بود همه رو بنا کرد خوردن و جمع کرد.»
متاسفانه با این که بارها و بارها این جمله که " یکی از اصلی ترین راه های رسیدن به تئاتر ملی گذر از نمایش های ایرانی است و برای شناخت هر چه بیشتر نمایش ایرانی می بایست مطالعه همه جانبه ای را در اسطوره ها، افسانه ها، ادبیات ، تاریخ ، باورها و اعتقادات مذهبی و ملی و حتی قومی آغاز کرد" اما این مهم هنوز اندر خم یک کوچه هم نیست. نه تنها بررسی کارشناسانه و دقیق و بی مناسبت های ضربه زننده درباره تئاتر ملی و سنتهای آیینی و نمایشی ایرانی نشده است، بلکه همه چیز دست به دست هم داده تا این نمایش ها روز به روز بیشتر به محاق کشیده شوند. گاه با بی توجهی و حقیر شمردن آنها و دوره ای با توجه و تاکید نامشروع و نامناسب.
تعزیه و تقلید دو گونه اساسی نمایش ایرانی به شمار می روند که هر کدام به طور جداگانه بخشی از ذوقیات و خلقیات ایرانی را ابزار می دارند. این نمایش ها روزگاری پیچیده در باورها و زندگی روزمره مردم کوچه و بازار بود و به جرات می توان گفت امروزه از زندگی خالی شده اند.
این کتاب در واقع خاطرات زنده یادهاشم فیاض، یکی از برجسته ترین تعزیه خوان ها و شیبه خوان های با سابقه تهران است که از سال 1327 تا سال 1382 یعنی اواخرعمرش ثبت شده است. وی برنامه های اجرایی اش را در دفترچه ای ثبت کرده و این دفترچه علاوه بر ثبت تاریخ اجراها شامل خاطرات، حوادث، گرفت و گیرهای تعزیه خوانی و گفتگوهایی است که با همکارانش داشته است.
داوود فتحعلی بیگی در مصاحبه و گفتگوهایی که با زنده یاد هاشم فیاض تا آخرین سال های حیاتش انجام داده است، این کتاب را گرد آوری کرده و بعد از حیات استاد منتشر کرده است. هاشم فیاض در سال 1383 در سن 88 سالگی دار فانی را وداع گفت.
برای گردآوری و تنظیم این کتاب سمانه کاظمی و مهدی صفارنژاد نیز همکاری داشته اند. این کتاب به مناسبت پانزدهمین جشنواره بین المللی نمایش های آیینی و سنتی در سال 90 منتشر شده است.
هاشم فیاض در این یاداشت خیلی کوتاه نوشته است: سوگواری تعزیه در تفرش بود. کاهور ارمنی را خوندیم. تعزیه ندید بود. امسال انشاالله می خوام برم قزوینم یه تعزیه ندید بخونیم برا قزوینی ها. در این کتاب دو ضمیمه نیز در پایان کتاب آورده شده است که شامل یکی گفتگو با هاشم فیاض است در سال 66 که داوود فتحعلی بیکی انجام داده و دیگری گفتگویی است که وی با چند تن از تعزیه خوانان که سابقه همکاری با هاشم فیاض را داشته اند انجام گرفته است.
در پایان کتاب عکس هایی از تعزیه خوانی هاشم فیاض در مکان های مختلف ضمیمه شده است.
« گفتگو ها در سال 1382 انجام شد. زمانی بود که استاد فیاض پس از سکته ی مغزی دچار لکنت زبان شده بود. یک ماهی طول کشید تا بر اساس یادداشتها، پرسش و پاسخ داشته باشیم. زمستان بود، زیر کرسی می نشست و با گشاد رویی پذیرای ما می شد. متاسفانه بسیاری از کسانی که در خاطراتش از آنها یاد کرده در قید حیات نیستند.»
دستیار کارگردان
برای علاقمندان کارگردانی تئاتر
دراماتورژی و اجرا. کتی ترنر و سین برنت. مترجمان: محمد جعفر یوسفیان و پرستو محبی. انتشارات افراز. چاپ اول. تهران.1390. 1100 نسخه.360 صفحه .8800 تومان.
«پیوند دادن دراماتورژ با ایده سانسور قطعا زمینه های تاریخی خاص خود را دارد، اما باید تاکید کرد که این دغدغه هر جا که مطرح شود، چه در بریتانیا، سرزمین های اروپایی و امریکای شمالی، در تجارب تئاتری معاصر امری بسیار اغراق شده است. با این حال در نوع خودش جالب است زیرا از ما می خواهد تا بگوییم دقیقا کجا باید خط فاصلی بین اعمال یک راهکار زیباشناختی و تحمیل چنین راهکاری تعریف کرد.»[1]
دراماتورژی یک بینارشته تئاتری است که از یک سو مهارت های نمایشنامه نویسی و تحلیل های دراماتیک را در نظر دارد و از سوی دیگر ضرایب اجرایی و الگوهای کارگردانی را مناسب با ضرورت های تولیدی و اقتصادی نهاد خصوصی یا دولتی تئاتر بررسی می کند. بنابراین محتوای این کتاب هم برای دانشجویان رشته ادبیات نمایشی مناسب است و هم برای دانشجویان رشته کارگردانی. فصل بندی های این کتاب با محوریت پیمایش تاریخی واژه دراماتورژی آغاز شده است.
بخش دیگر کار به مصاحبه های منتشر نشده ای از موضوع دراماتورژی در مجامع بین المللی است که از سوی نویسنده کتاب برگذار شده است. در مقدمه مترجمان واژه دراماتورژی یا به عبارتی دستیار کارگردان را فن پردازش متن نمایشی و کنکاش در باب روند کیفیت بازنمود اجرایی آن معنا کرده و توضیح داده اند. این واژه ترکیب دو واژه درام و کار است که معنای پردازش کردن و کار کردن بر روی درام را می رساند.
کتاب حاضر یکی از پنج کتاب معتبری است که در ظرف سه سال گذشته راجع به دراماتورژی منتشر شده است. از کتاب های دیگر در این زمینه می توان به کتاب دراماتورژی، انقلابی در تئاتر نوشته لاکهورست ، کتاب فرایند دراماتورژی نوشته مشترک اسکات ایرلان، آن فلچر و جولی دوبینر، همچنین کتاب درباب کارگردانی و دراماتورژی نوشته یوجین باربارا و کتاب راهنمای عملیاتی دارماتورژی اثر مایکل چمرز اشاره کرد.
ضرورت آگاهی از بحث دراماتورژی از آنجایی ناشی می شود که تقریبا باید گفت هیچ اجرایی بدون دراماتورژی آشکار یا ضمنی وجود ندارد. هر چند می توان بدون دخالت ضروری دراماتورژ تحلیل و حتی بنا کردن اجرا ی یک اثر را تجریه کرد.
آثار بدون دراماتورژ، دراماتورژ ی های ناکافی و حتی ناموجود دارند. باید این نکته را تذکر داد که همواره تحلیل تازه ای از متن پیش رو و اجرای متفاوت از اثر لازم و ضروری است زیرا چشم اندازهای بشر، نگاه او به جهان و اندیشه وی همواره در حال تغییر است.
اما از طرفی دیگر، دراماتورژ قادر است به کمک همه جنبه های روند تولید تئاتری بیاید. درماتورژی در کشورهایی چون آلمان در حوزه ساختار مدیریتی تئاترهای دولتی تعریف می شود. از انتخاب بازیگر گرفته تا تهیه مواد اولیه برنامه های نگارشی و ارتباط با واحد بازار یابی. بنابراین یک جور مدیر تولید تئاتر نیز محسوب می شود.
این کتاب حاوی هشت فصل است که عبارتند از: دراماتورژی چیست؟، دراماتورژی تولید برشت: از مدال تا موتور طلایی، نام ها و نشان ها: دراماتورژی های سیاسی در بریتانیا، دراماتورژ و نهاد تئاتر، دراماتورژ و نمایشنامه نویس، دراماتورژ تولید، دراماتورژ و ایجاد: شکل گیری یک دراماتورژی و دراماتورژی های هزاره ای.
«به رغم حضور بی شمار دراماتورژ ها و یا همان دستیاران، به ندرت دیده می شد که برنامه های اجرایی آنسامبل برلین، در طول حیات برشت ، اصلا لقب دراماتورژ را به کار ببرند؛ هر چند که آن ها اغلب با عناوینی نظیر دستیار یا کمک کارگردان، طراح صحنه ، بازیگران و گاه نیز نورپرداز نام برده می شدند.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 177 کتاب
[2] صفحه 119 کتاب
تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی
تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی
تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی. دکتر عباس زمانی. انتشارات اساطیر. چاپ اول. تهران.1390. 1100 نسخه.296 صفحه .12000 تومان.
«محراب مسجد جمعه نائین از سه طاق نما که قوس هر یک در بالای قوس دیگری است، تشکیل می شود. یکی از این طاق نماها در ته محراب واقع و به سادگی از گچ پوشیده شده است. این طاق نما را دو ستون کور که قوس طاق نمای دوم را تحمل می کند در بر گرفته است. سر ستون های این ستون های کور دیگری که قوس طاق نمای سوم را تحمل می کند، با پالمت های متفاوت دم بلند مزین شده است و پالمت های طاق بستان و کاخ کیش را به خاطر می آورد و از طرف دیگر با تزیینات گیاهی روی یک ظرف نقره ساسانی که در موزه ارمیتاژ لنین گراد است مشابه می باشد.»[1]
کتاب تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی، رساله دکترای باستان شناسی عباس زمانی در دانشگاه سوربن پاریس است و در ابتدا به زبان فرانسوی نوشته شده است و بعد ها توسط خود نویسنده دوباره به زبان فارسی برگردانده شده. البته نویسنده در مقدمه کتاب اشاره کرده است که بخش ابتدایی کتاب اصلی درباره تاریخ و جغرافیا و مذاهب مختلف ایران بوده که چون در ایران از این دست کتاب ها بسیار زیاد است این بخش ترجمه نشده است و چنانکه لازم بوده در پاروقی به آن پرداخته شده. این کتاب درباره تاثیرات هنر ساسانی بر هنر اسلامی است و قاعدتا می بایست از مرز های ایران خارج نشود. اما نویسنده اشاره می کند چون 777 سال پایتخت ایران از جمله حکومت اشکانی و ساسانی در تیسفون و بین النهرین بوده و درخت کهن فرهنگ و تمدن و هنر ایرانی در این منطقه بارور شده و ثمراتش نصیب عالم اسلام شده است، و همچنین حدود یک قرن پایتخت عالم اسلام در دمشق بوده و آنجا مرکز جذب هنرمندان مسلمان بوده و هنرمندان درجه یک ایرانی در ایجاد آثار تاریخی شرق دریای مدیترانه موثر بوده اند، قبل از آغاز بحث درباره ایران فعلی، دوره اموی و عباسی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در این کتاب به دو سبک ایرانی و سبک عرب دقت نظر زیادی شده و بررسی های مستدلی انجام گرفته است. در داخل مرزهای فعلی ایران نیز بررسی ها به تفکیک رشته های مختلف صورت گرفته است. در هنرهایی چون گچ بری، فلزکاری، بافندگی و سفالکاری قویا به جزییات توجه شده است.
نکته ای باید مد نظر خواننده قرار بگیرد و آن این که نویسنده کتاب متاسفانه پیش از انتشار آن بر اثر تصادف جان خود را از دست داده و از این جهت نتوانسته است کار خود را به پایان برساند. این کتاب به دلیل اهمیتش برای انتشار آماده شده و تکمیل جزییات از جمله تصحیح و تنظیم کتاب، و تهیه فهرست اعلام را مسعود گودرزی به عهده گرفته است. مسعود گودرزی که خود مدتی با نویسنده همکاری داشته است، در پیشگفتار کتاب می نویسد: مرگ نابهنگام مولف امان نداد که بر آنچه نوشته بود یک بار دیگر به تامل نظر کند، مطالبی بر آن بیفزاید یا چیزی بکاهد، یا اصلاحی در آن به عمل آورد. از این رو شاید در برخی موارد مثلا در ضبط اسامی آشفتگی های مختصری پیش آمده باشد. من فرصت داشتم و رفع کردن آنها را می توانستم اما به خود اجازه ندادم. ناچار از این کار گذشتم و کتاب همچنانکه بود به طبع رسید.
نکته ای باید مد نظر خواننده قرار بگیرد و آن این که نویسنده کتاب متاسفانه پیش از انتشار آن بر اثر تصادف جان خود را از دست داده و از این جهت نتوانسته است کار خود را به پایان برساند. این کتاب به دلیل اهمیتش برای انتشار آماده شده و تکمیل جزییات از جمله تصحیح و تنظیم کتاب، و تهیه فهرست اعلام را مسعود گودرزی به عهده گرفته است
تاثیر هنر ساسانی بر هنر اسلامی حاوی یازده فصل است که عبارتند از:1- تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی ایران 2- خصوصیات عمومی هنر اسلامی3- وضعیت معماری ایران در قرون اولیه اسلامی4-تاثیر روش های ساسانی در گچ بری دوران اسلامی5- تاثیر هنر ساسانی در سکه های اسلامی6- تاثیر هنر فلزکاری ساسانی در فلزکاری دوران اسلامی7- رابطه بافندگی ساسانی و اسلامی8- سفال دوره اسلامی و رابطه آن با دوره ساسانی9- کاشی و موزائیک10- تاثیر هنر نقاشی ساسانی در هنر نقاشی اسلامی11- تداوم روش های ساسانی پس از قرن هفتم هجری.
در پایان کتاب فهرست عمومی و نام ها و نشانه ها و همچنین فهرست شکل ها و نقشه ها ضمیمه شده است.
«ذوق و هنر بافندگی در دو دسته از بافته ها، قالی و پارچه های ابریشمی بیشتر جلوه گر شده است. کشفیات شورویها که در پازیریک سیبری به عمل آمده وجود قالی های گره دار را در قرن پنجم پیش از میلاد تایید می کند به این معنی که ردنکو دانشمند شوروی یک قطعه از این قالیهای قدیمی را بررسی کرده و بافت آن را به ایران نسبت داده است. با توجه به این بررسی و تایید می توان تصور کرد که در دوره هخامنشی بافت قالی های گره دار معمول بوده است. »[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 142 کتاب
[2] صفحه 189 کتاب