ذهن یونانی ایرانی
ذهن یونانی ایرانی
فرهنگ ایرانی و اندیشه یونانی. با آثاری از: پل کراوس، فرانتس روزنتال، عبدالرحمن بدوی، دیمیتری گوتاس ... مترجم: سید مهدی حسینی اسفیدواجانی.نشر علم.چاپ اول. تهران.1391.1100 نسخه.372 صفحه.13500 تومان.
«دلایلی که غزالی درباره ابدیت عالم و زمان و حرکت از فلاسفه می آورد مشابه همه آنها را می توان در دلایل پروکلس و ردیه های یحیی نحوی علیه آنها دید مخصوصا دلایل هفتم و هشتم و نهم را. از همین مساله به روشنی در می یابیم که غزالی در کتاب تهافت با نظرات برخی از فلاسفه، نظرات فلاسفه دیگر را رد کرده است. به عبارت دقیق تر در می یابیم که غزالی با عاریت گرفتن کلام فیلسوفی که در الهیات بیشتر متاثر از افلاطون است تا ارسطو، نظرات مشائیون و پیروانشان از قبیل پروکلس را رد کرده است»[1]
بحث بر سر تاثیر گذاری اندیشه یونانی و ایرانی قدمتی به تاریخ دو هزار ساله سرزمین ایران و یونان دارد. بیش از دوهزار سال پیش دو سرزمین بزرگ یونان و ایران با هم رو در رو شده و اتفاقات سیاسی و فرهنگی مهمی رخ می دهد. اثرات این تبادل فرهنگی و برخورد های سیاسی موجب تحول عظمی در هر کدام از این سرزمین ها می شود. اندیشه یونانی با جذب میراث سایر ملل و از جمله امپراطوری ایران پایه های حکمت و دانش را به نحوی استحکام بخشید که اثرات آن بر جوامعه بشری پس از گذشت بیش از دو هزار سال هنوز پا بر جاست و پویایی خود را از دست نداده است. اندیشه فلسفی و علمی یونانیان توسط قدرت سیاسی مهم منطقه یعنی روم به سراسر دنیا گسترش پیدا کرد. سرزمین ایران و سلاطین ساسانی نیز بهره زیادی از این اندیشه بر گرفتند و باعث دوام و استحکام و گسترش بیش از پیش آن شدند. ترجمه آثار یونانی توسط بزرگان ایرانی به زبان پهلوی صورت گرفت و در بین ایرانیان خریدار خود را پیدا کرد. ظهور اسلام یکی از اتفاقت مهم دیگر بود که باعث شد اندیشه یونانی باز در دوره ای دیگر سر بر آورد و رشد و گسترش پیدا کند. مسلمانان با رویکرد دیگری به اندیشه یونانی روی آوردند. اعراب در گذشته قادر به بهره برداری از علوم یونانی نبود و لازم بود ذهن و نگرش ایرانی با نگاه تازه ای که به دین اسلام پیدا کرده بود یک بار دیگر با اندیشه یونان بر خورد داشته باشد. با ورود عرب های مسلمان به سرزمین ایران و هم مرز شدن آنان با رومیان تحول عمده ای در دیوانسالاری و علوم اداری روی می دهد. متون و مدارک ایرانی و یونانی یک بار دیگر به زبان عربی و فارسی ترجمه می شود.در دوره حکومت امویان ضرورت یادگیری زبان همسایگان هم مرز امکان آشنایی آنان را با اندیشه های ایرانی و یونانی فراهم می کند. خاندان های ایرانی نوبختی و برمکی نقش مهمی در ترجمه آثار یونانی بازی کردند. به این ترتیب اندیشه ایرانی و یونانی در نگاه مسلمانان شکل تازه ای به خود گرفت.
در این کتاب به ارتباط عمیق اندیشه یونانی و ایرانی از چشم انداز دیگری نگاه می شود و تاریخچه و خاستگاه این ارتباط فرهنگی مورد بررسی قرار می گیرد. این کتاب در بر گیرند مجموعه مقالاتی است از نویسندگان، پژوهشگران و شرق شناسان مختلف که توسط سید مهدی حسینی اسفیدواجانی ترجمه شده اند.
در این کتاب به ارتباط عمیق اندیشه یونانی و ایرانی از چشم انداز دیگری نگاه می شود و تاریخچه و خاستگاه این ارتباط فرهنگی مورد بررسی قرار می گیرد. این کتاب در بر گیرند مجموعه مقالاتی است از نویسندگان، پژوهشگران و شرق شناسان مختلف که توسط سید مهدی حسینی اسفیدواجانی ترجمه شده اند.
همچنین مقالاتی از مترجم که پیش از این در مجله های اطلاعات حکمت و معرفت و کیهان اندیشه به چاپ رسیده است. در این کتاب اندیشه ایرانیان مسلمان رد یابی شده و آبشخور فکری آنها در اندیشه های دیگر ملل پیگیری و بررسی می شود. وضعیت مسیحیان در دوره صدر اسلام و ارتباط دین مسیحی و اسلام نیز مورد ملاحظه قرار می گیرد.
این کتاب شامل یازده مقاله در این باب است که عبارتند از: تاریخچه مجادلات روحانیان مسیحی سریانی با مسلمانان از سیدنی گریفیت، رساله منسوب به فارابی درباره اسامی و القاب برخی اندیشمندان یونان از فرانتس روزنتال، ابن مقفع و ترجمه کتابهای منطق ارسطو از پل کرواس، زمینه های یونانی و ایرانی دانشنامه نویسی در اسلام از دیمیتری گوتاس، اندیشه یونانی در نظریه عدالت مسکویه از یاسین محمد، شرح حال جالینوس در منابع اسلامی از پیتر استار، مبانی اسلامی و غیر اسلامی فلسفه اخلاق معتزله از جورج حورانی، ابن طفیل و حکمت مشرقی ابن سینا از دیمیتری گوتاس، منابع یونانی غزالی از عبدالرحمن بدوی، افلاطون و ارسطو و آموزش موسیقی در یونان باستان از للودا استامو، نظریه پردازان موسیقی یونان در ترجمه های عربی از هنری جورج فارمر. همچنین در پایان فهرست نام ها و اشخاص پیوست کتاب شده است.
«نخستین نوع دانشنامه نویسی که ارائه فهرستی از علوم می باشد مستقیما از الگوی یونانی اقتباس شده است. این مطلب قبلا بارها بیان شده است اما ارزش این را دارد که مسائل اساسی را دوباره بیان کنیم و برخی جنبه های این تحول را که گاهی نادیده انگاشته می شود مورد تاکید قرار دهیم. سازمان دهی علم و دانش در یونان باستان در قرن پنجم قبل از میلاد با سوفیست ها آغاز شد. در این زمان مقدمات و عناصر اولیه علومی را که بعدها در قرون میانه علوم سه گانه نحو، خطابه و منطق و علوم چهارگانه حساب، هندسه، نجوم و موسیقی نامیدند ، می بینیم»[2]
پی نوشت:
[1]صفحه 287 کتاب
[2]صفحه 101 کتاب
