معماری علم

---

«معماری علم در ایران» به بررسی مفهوم علم در فرهنگ ایرانی از صدهای پیشین تا کنون می پردازد و علل رشد نیافتن علم نوین در جوامع سنتی را مورد تحلیل قرار داده راهکارهایی برای فراروی از این بن بست پیشنهاد می  کند.

---

معماری علم در ایران. رضا منصوری.نشر دیبایه.چاپ اول. تهران.1389. 1000 نسخه.236 صفحه.4800 تومان.

«کلمه علم از اوائل دوران اسلامی وارد زبان فارسی شده است و ما هنوز آن را بکار می بریم. همانند بسیاری کلمه های دیگر مانند دولت، ملت، صنعت و فن. با این تفاوت که کلمه های دولت و ملت معنای امروزین خود را پس از مشروطه به خود گرفته اند و نویسندگان مختلف پیرامون چگونگی شکل گیری مفاهیم جدیدی که در قالب این کلمه ها درآمده است بسیار نوشته اند. صنعت و فن نیز همینگونه است که البته پیرامون ان کمتر تحقیق شده است. مردم ما پذیرفته اند دو مفهوم ملت ودولت امروزه چیز دیگری است و نه همان که در صد سال پیش در ذهن فارسی زبانان تداعی می شد. عجیب است که ما تصور می کنیم کلمه علم و مفهومی که بر آن اطلاق می شود حرکت یا جهش معنایی نداشته است و همان مفهوم است که در طول تاریخ داشته است.»[1]

عقیده نویسنده کتاب معماری علم در ایران بر این است که می توان برای پدیده های پیچیده اجتماعی نیز همچون ساختن یک ساختمان طراحی کرد و معماری خاصی را در نظر گرفت و بر مبنای ان معماری گام های اولیه را بر داشت. این کتاب مجموعه مقالاتی است که نشان می دهد چطور می توان به این معماری نگریست و طرحی از پیش برایش کشید و این که بر چه اساس جوامع شرقی نتوانسته است تا کنون به چنین معماری ای دست یابد. وی می نویسد : "ساختمان و یا ساختار علمی ایران نه تنها رفعتی ندارد، که تلی بی شکل است. هنوز فاصله ما از ساختمانی رفیع برای علم ایران انچنان زیاد است که وحشت و گاهی افسردگی می آفریند. گام های کنونی ما، به خصوص آگاهی از گام ها و نیز آگاهی برای برداشتن گام هایی دیگر بسیار تعیین کننده است. راست کردن این خشت کج به سادگی صورت نمی گیرد. پس خوب است هر چه بیشتر به گام های کنونی خودمان در جهت توسعه علمی توجه کنیم. به خصوص که بخش دولتی در مورد این مهم خاموش است. باید کوشید با شناخت بهتر از شرایط تاریخی و فرهنگی کشورمان گام هایی استوار و پیوسته در این وادی برداریم و این کتاب کوششی در این جهت است. " وی معتقد است مفهوم علم در جوامع شرقی با آن مفهومی که از دین می شناسند عجین است و همین مفهوم سنتی باعث مقاومت در مقابل تغییرات و تحولات است. مفهوم درس خوانده نشانه  این است کهدر نظر ما علم چیزی مکتوب است. به همین دلیل آموزش ما بر اساس حفظیات بنا شده و از دانشجو می خواهیم علم را از بر کند و جای ابتکار، خلاقیت، تولید و ابداع خالی می ماند. وی معتقد است با تفکیک علم دینی تخصیصی  از علم دینی انحصاری می توان مرز این مفهوم بندی جدید علمی را روشن کرد.

به طور کلی این کتاب مجموعه مقالاتی را در بر می گیرد که در ابتدا به مفهوم علم از نظر فرهنگی و دینی در جوامع شرقی در نظر می گیرند و سپس راه کارهایی برای فرا روی این مشکلات پیش رو قرار می دهد. این کتاب شامل پیشگفتار ، سرمقاله ها و مقالات و یادداشت ها است

مفهوم علم دینی تخصیصی مغایرتی با مفهوم علم نوین ندارد اما مفهوم علم دینی انحصاری نقیض مفهوم علم نوین است و باید به این تناقض توجه کرد. به طور کلی این کتاب مجموعه مقالاتی را در بر می گیرد که در ابتدا به مفهوم علم از نظر فرهنگی و دینی در جوامع شرقی در نظر می گیرند و سپس راه کارهایی برای فرا روی این مشکلات پیش رو قرار می دهد. این کتاب شامل پیشگفتار ، سرمقاله ها و مقالات و یادداشت ها است.

این کتاب 11 مقاله، 11 سرمقاله و 20 یادداشت را شامل می شود. عناوین برخی از مقالات به این ترتیب است: "علم:علم دینی، علم سنتی یا علم نوین"، " دانش بومی شاید علم بومی خیر"، "علم نوین، انقلاب و بحران"، " علم بی علم ، فیزیک بی فیزیک"،"دانشگاه، علم، و سیاستگذاری ملی"،"ترویج، توسعه ، و مدرنیت" و...

این کتاب حاوی مقالاتی پراکنده دراین خصوص است. نکته دیگری که باید به ان اشاره شود این است که کتاب فاقد فهرست موضوعات است و خواننده یکباره با مقالات رو در رو می شود و همین وی را گیج و سردرگم می کند.

«پیشرفت علم باعث ابداع مفهوم های جدید و در نتیجه واژه های جدید می شود. آمار متفاوتی برای تعداد واژه های جدید ی که هر سال ابداع می شود ارائه شده است، اما به نظر می رسد اگر نام محصولات شیمیایی را هم در نظر بگیریم سالانه بیش از یک میلوین واژه وارد واژگان بشری می شود.»[2]

پی نوشت:

[1]صفحه 233

[2]صفحه 79 کتاب