اپرت‌ها

---

اپرت ها مجموعه دو اپرا و یک نمایشنامه کوتاه کمدی از میرزاده عشقی است. میرزاده عشقی معتقد بود اپرای تمام آهنگ یکی از پر نفوذ ترین و موثرترین انواع نمایش ها است که در دنیا نیز جایگاه ویژه ای دارد.

---

اپرت ها. میرزاده عشقی.نشر قطره.چاپ اول. تهران.1385. 1100 نسخه.77 صفحه.1000 تومان.

«این در و دیوار دربار خراب

چیست یارب وین ستون بی حساب؟

زین سفر گر جان بدر بردم دگر

شرط کردم ناورم نام سفر

اندرین بیراهه وین تاریک شب

کردم از تنهایی و از بیم تب

گرچه حال از دیدن این بارگاه

شد فراموشم تمام رنج راه...»[1]

اپرت ها مجموعه آثار اپرای میرزاده عشقی است. این کتاب شامل اپرای تمام آهنگ «رستاخیز سلاطین ایران در خرابه های مداین»، «حلواءالفقرا» که یک نمایشنامه یک پرده ای کمدی کوتاه است و اپرت تمام آهنگ «بچه گدا و دکتر نیکوکار» می شود.

سید محمدرضا میزراده عشقی در سال 1312 در همدان متولد شد و در سال 1342 در سی سالگی به ضرب گلوله اراذلی که مخالفانش اجیر کرده بودند، کشته شد. خود او وقتی در مقاله « جمهوری نا بالغ» نوشته بود: من این ها را حالا می نویسم چون تا ان روز شاید در ایران یا اصلا در دنیا نباشم، مرگ قریب الوقوعش را پیش بینی کرده بود. میزراده عشقی روزنامه نگار و شاعری اهل سیاست بود که نیش قلمش متوجه دولتمردان فاسد، استعمارگران و مرتجعان بود. از هفت سالگی در مدارس الفت و آلیانس تهران به تحصیل پرداخت و زبان فرانسه را به خوبی آموخت. در هفده سالگی درس و مدرسه را رها کرد و به کارهای اجتماعی علاقه نشان داد. در سال 1333 روزنامه «نامه عشقی» را در زادگاهش انتشار داد و در اوایل جنگ جهانی اول همراه گروهی از سیاسیون به استانبول که کانون فعالیت ملیون بود، مهاجرت کرد. نخستین اثرش را به شعر با نام نوروزی نامه در همین ایام انتشار داد. در این منظومه وی ضمن تبریک بهار از اتحاد اسلام سخن می گوید و خواستار نزدیکی دو ملت عثمانی و ایران می شود.

اپرت ها مجموعه آثار اپرای میرزاده عشقی است. این کتاب شامل اپرای تمام آهنگ «رستاخیز سلاطین ایران در خرابه های مداین»، «حلواءالفقرا» که یک نمایشنامه یک پرده ای کمدی کوتاه است و اپرت تمام آهنگ «بچه گدا و دکتر نیکوکار» می شود

رستاخیز سلاطین که در این کتاب آورده شده است در سال 1336 نوشته شده است. خود در این باره می گوید: در سال 1334 قمری در مسافرت از بغداد به موصل مخروبه بعضی از قصرهای حوالی خرابه های شهر معظم مداین را زیارت کرده و از خود بی خود شده است. اپرای رستاخیز نشانه های قطرات اشکی است که بر روی کاغذ به عزای مخروبه های نیاکان بد بخت ریخته است. وی می گوید بهترین و موثر ترین نمایش ها نمایشات آهنگین است. این گونه نمایش ها تمام منظوم و تمام موسیقی است. این نمایش در سال 1300 قمری در اصفهان به روی صحنه رفت. این نمایش یک بار هم در تهران به اجرا در آمد و هزینه سنگینی برای عشقی به بار اورد.

بچه گدا و دکتر نیکوکار نیز در سال 1301 نوشته شده است. این اپرت اخلاقی و اجتماعی است. خود درباره اش می نویسد: غرض از این اپرت مجسم کردن استعداد های خوب ایرانی است که در نتیجه نبودن تعلیم اجباری به دزدی و حقه بازی و رذالت صرف می شود و در پرده دوم نشان داده می شود که ممکن است استعدادهایی که در کارهای زشت ترقی می کنند آن ها را از این کارها بازگردانده و در کارهای زیبا به آن ها ترقی داد. این اپرت در گراند هتل اجرا شد.

نمایشنامه حلواء الفقرا نیز برای اولین بار سال 1299 در اصفهان اجرا شد.

حلواء الفقرا داستان مردی است که به کل وقت و دارایی خود را دراختیار رمال ها گذاشته است و هر کدام به نوبه خود پولی از او گرفته و دستوری برایش صادر می کنند. در مجلس مردی فرنگ رفته پا می گذارد که بحثی نیز درباب شعر و ادبیات بین او و رمال ها در می گیرد که نشان از تفاوت ادب فارسی و شعر بافی دارد.

«ندیم باشی: آقای جمشید خان چرا بی خود جوش می زنید؟ شعرای این دوره چه می فهمند؟ اغلب اصلا قافیه نمی دانند. یکی از شعرای این دوره به من گفت من نصاب نخوانده ام. آخر کسی که نصاب نخوانده باشد مگر می تواند شعر بگوید؟ میرزا یاوه شما را به خدا ببینید چه اشخاصی اسم خودشان را شاعر گذاشته اند.

جمشید خان: اگر دولت یک مدرسه ای برای ادبیات می ساخت که هر کس از آن مدرسه تصدیق نداشته باشد حق انتشار ادبیات خود را ندارد، حالا شما این مهملات را برای احمق کردن گرفتار خان نمی گفتید. آخر ای بی انصاف ها نگاه کنید یکی از شعرا که به قول نیدم باشی نصاب نخوانده این حکایت را چقدر ساده و فصیح ساخته است: یکی را ز بر جامه در دزدگاه/ بکندند از کفش پا تا کلاه ...»[2]

پی نوشت:

[1]صفحه 17 کتاب از اپرت رستاخیز سلاطین ایرانی در خرابه های مداین

[2]صفحه 44 کتاب نمایشنامه حلواء الفقرا