کلاهی برای فکر کردن

---

شش کلاه برای فکر کردن، شامل بیست و سه فصل است که به شیوه های مختلف و مرسوم فکر کردن می پردازد و با علامت گذاری هر کدام از این شیوه ها با یک کلاه و یک رنگ به اندیشنده امکان می دهد انواع فکر کردن را از هم تفکیک کند تا تفکر خود را با مدیریت بهتری گسترش دهد.

6 کلاه برای فکر کردن.ادوارد دو بونو. ترجمه: مزدا صدری افشار.انتشارات آمه. چاپ اول. تهران.1391. 2000نسخه.192 صفحه.6000 تومان.

« احساس کلاه سرخ را می توان در هر زمان در جریان یک نشست، یک تصمیم گیری یا یک گفتگو نشان داد. احساسات ممکن است متوجه برگزاری خود نشست باشد و نه موضوعی که در موردش بحث می شود.»^[1]

ارسطو در تعریف انسان می گوید انسان موجودی است ناطق. ناطق بودن انسان در نظر ارسطو تنها به دارای زبان بودن اطلاق نمی شود. بل بیش از هر چیز تفکر کردن را مد نظر قرار می دهد. آن نطقی که ارسطو به ان اشاره می کند قابلیت فکر کردن است و نه قابلیت کاربرد زبان. بعد ها فیلسوفی چون هایدگر تفکر کردن و کاربرد زبان را در سطحی عمیقتر مطرح کرده قائل به این است که انسان جز در زبان توانایی فکر کردن ندارد. از همین رو می گوید انسان در بند زبان و جهانی به نام زبان گیر کرده است و حتی زمانی که سخن نمی گوید و در درون خود به اندیشه می پردازد ناگزیر از زبان بهره می برد. اما تفکر چیست و آیا همه انسان ها به یک سان می توانند از قوه فکری خود در جهت بهبود بخشیدن به زندگی شان بهره ببرند؟ چه چیز و یا چیز هایی مانع تفکر خلاق انسان می شود؟ چطور می توان به فکر کردن مسلط شد؟ چگونه می توان تفکر را پویا و گسترش داد؟ و در نهایت داده تفکر چیست؟

شش کلاه برای فکر کردن تلاش دارد تا به این سوالات پاسخی روانکاوانه بدهد. نویسنده این کتاب معتقد است هرگز نمی شود از این مهم ترین ابزار و مهارتمان راضی باشیم. وی ادامه می دهد مهم نیست که از تفکرمان راضی باشیم اما بسیار مهم است که همواره آن را گسترش بدهیم. نویسنده در مقدمه کتاب اشاره می کند مشکل اصلی تفکر اغتشاش است. وقتی می کوشیم چند کار را با هم انجام دهیم، احساسات با اطلاعات و منطق با امید مخلوط می شوند و بر ما فشار وارد می کنند. در این کتاب به اندیشنده امکان می دهد تا در یک لحظه به یک کار معین اقدام کند و موفق شود عواطف را از منطق و خلاقیت را از اطلاعات تفکیک کند. بر سر گذاشتن شش کلاه اشاره به همین تفکیک ها اشاره دارد. بر سر گذاشتن هر کدام از کلاه ها که هر کدام نماینده نوعی از فکر کردن است، به فرد امکان می دهد نوع معینی از فکر کردن را تعریف کند و شیوه های دیگر تفکر کردن را موقتا کنار زند.  

مشکل اصلی تفکر اغتشاش است. وقتی می کوشیم چند کار را با هم انجام دهیم، احساسات با اطلاعات و منطق با امید مخلوط می شوند و بر ما فشار وارد می کنند. در این کتاب به اندیشنده امکان می دهد تا در یک لحظه به یک کار معین اقدام کند و موفق شود عواطف را از منطق و خلاقیت را از اطلاعات تفکیک کند.

نویسنده برای مفهوم تر شدن موضوع هر کدام از کلاه ها را با رنگی مشخص می کند. مثلا کلاه سرخ احساسات را آشکار می کند. کلاه سرخ به اندیشنده امکان می دهد تا حالت احساسی اش را خاموش و روشن کند. یا کلاه سیاه همیشه نشانه منطق است. تفکر کلاه سیاه منفی است و منطقی. کلاه سیاه بر سر گذاشتن برای مواقعی است که به جهت تاریک اشیاء نگاه می کنیم. و با کلاه سیاه همیشه باید دلیل های منطقی و مناسب اظهار شود. شش کلاه برای تفکر شامل رنگ های سرخ، سفید، سیاه، سبز، آبی و زرد است. که معنا و کاربرد هر یک از انها در بیست و سه فصل کتاب به تفصیل آمده است. در پایان خلاصه ای از کلاه های مختلف و نتیجه گیری نویسنده آمده است. شش روش فکر کردن با نماد کلاه های مختلف در واقع همه جنبه های ممکن تفکر را در بر نمی گیرد بلکه حالت های اصلی را شامل می شود.

ادوارد دو بنو در رشته پزشکی از دانشگاه کمبریج تحصیل کرد و بعد ها به تدریس در دانشگاه آکسفورد و هاروارد و کمبریج پرداخت. وی مفهوم تفکر جانبی را ابداع و در زمینه بحث تفکر برنامه های آموزشی بسیاری طراحی کرد.برخی از کتاب های وی عبارتند از: درس های درست اندیشیدن، خلاقیت کارآمد و هنر سریع فکر کردن. کتاب درس های درست اندیشیدن وی توسط ملک دخت قاسمی نیک منش به فارسی ترجمه شده که توسط انتشارات آمه به بازار کتاب عرضه شده است. همچنین هنر سریع فکر کردن وی نیز توسط همین مترجم و ناشر به بازار آمده است که علاقمندان به موضوع تفکر خلاق می توانند آن را تهیه  کنند.

« تمرکز ممکن است گسترده یا محدود باشد. در داخل تمرکز گسترده ممکن است چند تمرکز مقطعی وجود داشته باشد. مهم ترین مطلب در مورد تمرکز این است که باید به شیوه ای مشخص اظهار شده باشد. تفکر کلاه آبی را باید به ویژه برای آماده کردن حد تمرکز به کار برد.» ^[2]   

پی نوشت:

[1] صفحه 70 کتاب

[2] صفحه 162 کتاب