وضعیت پست مدرن
وضعیت پست مدرن
وضعیت پست مدرن: گزارشی درباره دانش. ژان فرانسوا لیوتار. سایمن ملپاس.مترجم. قمرالدین بادیردست.تهران: نشرنی. چاپ اول:1389. 1650نسخه.184صفحه.3000تومان.
«هویت فردی در میان انبوهی از بازی های زبانی که دیگر از فراروایت یکسانی پیروی نمی کنند از هم می پاشد. به نظر می رسد که سوژه اجتماعی خود در پراکندگی بازی های زبانی تحلیل می رود. پیوند اجتماعی زبانی است اما از رشته واحدی بافته نشده و مانند پارچه ای ست که با درهم تنیدن دست کم دو و در واقع تعداد نامعینی بازی زبانی که از قواعد متفاوتی پیروی می کنند بافته شده است. با نابودی کلان روایت ها دیگر هویت واحدی برای سوژه یا جامعه وجود ندارد و در عوض افراد، تبدیل می شوند به نقطه های برخورد دسته ای از قواعد اخلاقی و سیاسی متضاد با یکدیگر و در نتیجه پیوند اجتماعی از هم می گسلد. »[1]
از زمانی که در سال 1979 لیوتار کتاب "وضعیت پست مدرن: گزارشی درباره دانش" را منتشر کرد، منتقدان زیادی له و علیه این کتاب مقاله و مطلب نوشته و دیدگاه وی را به چالش کشیده اند. این کتاب یکی از منابع مهم رشته های مطالعات فرهنگی، ادبیات انگلیسی، فلسفه و علوم اجتماعی است. همچنین یکی از متون تاثیرگذار نظریه پست مدرن است. در این کتاب لیوتار استادانه یوغ هایی را که شرکت های چند ملیتی و بازارهای بین المللی بر گرده دانش و قدرت نهاده اند، بررسی و تحلیل می کند.
پرسش های مربوط به سیاست، عدالت و آزادی در مرکز نوشته های لیوتار جای دارد.
لیوتار فیلسوفی سیاسی است که درباره ادبیات و هنر و اخلاق گفتگو می کند تا تحلیل او از شیوه های زندگی اجتماعی بهتر درک و فهمیده شود.
اصطلاح پست مدرن اصطلاحی است که لیوتار خیلی وقت ها به کار نمی گیرد و در جوامع امروزی تداعی گر برداشتی منفی است که هر عقیده ای را صحیح می داند اما چنین برداشتی از فلسفه پست مدرن در نظر لیوتار مطرود است.
لیوتار معتقد است پیشرفت های به دست آمده در حوزه ارتباطات از زمان جنگ جهانی دوم نه تنها بر نحوه انتقال دانش بلکه بر موقعیت آن نیز تاثیر گذاشته است. دانش به کالایی تبدیل شده است که نه تنها خرید و فروش می شود بلکه اساس قدرت در جامعه نیز هست.
لیوتار روزی را پیش بینی می کند که ملت ها به جنگ بر سر دانش بپردازند. شرکت های چند ملیتی مانند شرکت های کامپیوتری، نفتی و صنعت دارو سازی جای دولت ها را می گیرند.
لیوتار با ساختن یا پرداختن به استعاره هایی مانند متعالی نماد، حادثه و تمایز امکانات متعددی را در اختیار متفکر انتقادی قرار می دهد تا در تحلیل اش از مدرنیته آن ها را به کار گیرد.
وی دو نوع گفتمان را مطرح می کند: دانش علمی و دانش روایی. دانش علمی دانش کاملی نیست و همواره با دانش روایی تکمیل می شود. دانش روایی راویت های داستانی اند که جوامع برای خودشان تعریف می کنند تا در چار چوب آن موجودیت زمان حال شان، تاریخ و آرزوهایشان را بیان کنند. این روایت ها بر اساس قواعد بازی های زبانی شکل می گیرند و تاثیر می گذارند.
بازی های زبانی اصطلاحی است که لیوتار از ویتکنشتاین وام گرفته است. بدین معنا که قواعد بازی زبانی طبیعی نیستند و توسط گروهی خاص تعیین می شوند. کوچکترین تغییری در قواعد ماهیت بازی را تغییر می دهد. لیوتار نتیجه می گیرد که پیوند اجتماعی از حرکت های زبانی تشکیل شده است. ساختار اجتماع بر ساخته از گفته های ابراز شده در درون آن است.
لیوتار برای کنترل ساختار و پیوند اجتماعی اصطلاح فراروایت را پیش می کشد و می گوید فرارویت ها بازی های زبانی را سامان می دهند. اساس مدرنیته نوع خاصی از سازمان بندی فرارویت است که در این نوع آینده ای پیش رو قرار می گیرد که خالی از اشکال است. بنابراین لیوتار نتیجه می گیرد از آن جایی که بازی های زبانی با هویت در ارتباط هستند هر چه بر شمار بازی های زبانی مختلف و مشروع در جامعه افزوده شود آن جامعه بازتر و تکثر گرا تر می شود. لیوتار برای شناسایی ساختار و تاثیرات فراروایت ها است که به سراغ هنر و ادبیات می رود که در فصل های بعدی این کتاب به آنها پرداخته می شود. لیوتار وضعیت هنر و فرهنگ پست مدرن را بررسی کرده تا بتواند کلان روایت های نظرورزانه و رهایی بخش را در آن تشخصی دهد.
ملپاس در این کتاب تلاش کرده به طور خیلی مختصر دیدگاه لیوتار را درباره سیاست، اخلاق، و هنر توضیح و تبیین کند. بیشترین بررسی کتاب درباره اولین کتاب لیوتار یعنی وضعیت پست مدرن است و پس از آن به کتاب های دیگر هم پرداخته شده است. کتاب دارای شش فصل است. فصل اول به وضعیت پست مدرن می پردازد. فصل های بعدی شامل فصل هنر، امر والا و امر پست مدرن- جمله ها و ترافع، سیاست لیوتار- تاریخ سیاست و باژگونی- هنر امر ناانسانی و رویداد- و وظیفه منتقد: بازنویسی مدرنتیه است. در مقاله پایانی کتاب نویسنده به معرفی آثار و منتقدان پس از لیوتار پرداخته است.
«لیوتار با ساختن یا پرداختن به استعاره هایی مانند متعالی نماد، حادثه و تمایز امکانات متعددی را در اختیار متفکر انتقادی قرار می دهد تا در تحلیل اش از مدرنیته آن ها را به کار گیرد. موضوع فرار به سوی نوعی مدینه فاضله پست مدرن در میان نیست بلکه استدلال می کند که وظیفه منتقد بازنویسی بی پایان مدرنیته است تا از این رهگدر یعنی بد گمانی نسبت به کلان روایت ها بتواند لحظه هایی را در معرض دید قرار دهد که ژانرهای گفتمانی سازنده کلان روایت ها را در معرض سوال قرار داده و امکان تغییر فراهم آید.»[2]
پی نوشت:
[1]صفحه 43 کتاب
[2]پشت جلد کتاب
