مردی برای تمام فصول

مردی برای تمام فصول ایرانی

---

آن‌چنان بزن که رگ‌ها از سرخ‌رگ و سیاه‌رگ و موی‌رگ و شاه‌رگم با هم موسیقی مرگ را بنوازند و کابین خواهش‌های ترکان‌خاتون بر سریر خون من شناور بماند

---

مردی برای تمام فصول ایرانی (خواجه نظام‌الملک) (آروین 5). شکرخدا گودرزی. تهران: انتشارات افراز. چاپ نخست: 1390. 1100 نسخه. 104 صفحه. 3300 تومان.

«وزیری که نوای مرغ حق از نفیر شوم خیانت تمییز ندهد وزیر نیست! بزن حسن! دستت نلرزد! آن‌چنان بزن که رگ‌ها از سرخ‌رگ و سیاه‌رگ و موی‌رگ و شاه‌رگم با هم موسیقی مرگ را بنوازند و کابین خواهش‌های ترکان‌خاتون بر سریر خون من شناور بماند! تا رخ تاریخ سرخ کند خون حسن به دست حسن!»^[1]

ترکان‌خاتون چنین می‌گوید که

«این که سلطان بود و نبود خود را به خواجه منتسب می‌کند حکایتی است که خنیاگران و نقالان سر هر کوی و برزن روایتش خواهند کرد! کاش سرنوشت سلجوقیان گره نمی‌خورد با این اراذلی که به‌ظاهر دم از شوکت آل سلجوق می‌زنند!»^[2]

او کارگردان نمایش‌هایی چون پرواز را به‌خاط بسپار، توده‌ی هیزم اثر آگوست استریندبرگ، سرود بال سروش، نیرنگ‌ها کاری از اسکاپن مولیر، خورشیدبانو، غول زنگی قلعه‌ی سنگباران و کارهای دیگر از نویسندگانی دیگر و همچنین بهرام چوبینه و خواجه نظام‌الملک به‌نویسندگی خود است.

او در حال حاضر به تدریس تئاتر در دانشگاه‌های مختلف می‌پردازد و سه مجموعه‌ی شعر با عنوان‌های رویای خدایان کوچک، کوچ، می‌خواهم به کودکی بازگردم را نیز می‌توان از این هنرمند در بازار کتاب سراغ گرفت. شکر خدا گودرزی نویسنده‌ی نمایشنامه‌ی مردی برای تمام فصول ایرانی است که کتاب خود را توسط نشر افراز تحت عنوان آروین پنج به چاپ رسانیده است.

جدای از گونه‌ی شخصیتی که در این نمایشنامه به آن پرداخته شده است، پرداخت چنین متن‌هایی با توجه به شرایط تاریخی مفید فایده خواهد بود و مهم تر از آن این است که از یاد نبریم متنی در این راستا می‌تواند ارزشمندتر باشد که جز روایت و تاریخ‌نگاری، بتواند بر متن تاریخ، مواردی را بیافزاید که به ساخت تاریخ در زمان حال یاری رساند.

گودرزی درباره نگارش نمایشنامه‌ی خود که در دوران سلجوقیان می‌گذرد و حکایت زندگی خواجه نظام‌الملک را بازگو می‌کند، به خبرنگار یکی از خبرگزاری‌ها چنین می‌گوید که «در حال نگارش نمایشنامه‌ای مربوط به دوره‌ی سلجوقیان هستم که از مرگ آلپ ارسلان و دوره‌ی پادشاهی ملک‌شاه را روایت می‌کند و دارای ده شخصیت است.» او در ادامه اضافه می‌کند که «معتقدم دوره‌ی سلجوقیان دوره‌ی بسیار مهمی در تاریخ ایران است و شخصیت‌های مهمی مثل خواجه‌نظام، خیام و ابوسعید ابوالخیر در آن دوران حضور داشتند. سلجوقیان دوره‌ی خاصی هستند  که خردگرایی و  عرفان در آن دوره رشد می‌کند. درگیری‌های زیادی نیز میان حنفیان و شافعیان رخ می‌داد که باعث کشته‌شدن افراد زیادی می‌شد.»

مردی برای تمام فصول ایرانی شاید کمابیش حکایت تمامی دلاورانی باشد که به‌رغم تمام ناملایمات و دشواری‌های زمانه، با وجود حضور افراد سودجو و نالایقی پادشاهان و درباریان و همین‌طور با در نظر گرفتن حمله‌ها و آسیب‌های وارد از داخل مرزها و بیرون آن‌ها، پایمردی کردند و با خرد و وجدان خود در راه اعتلای ایران کوشیدند. خارج از محتوای کتاب، متن نمایشنامه فاخر و دارای زبان کهن است و این علاوه بر سویه‌ای که به‌جانب زمان وقوع ماجرای نمایشنامه دارد، به روایت حماسی متن هم یاری می‌رساند. وجود ترکان‌خاتون و تاثیر آن بر رویدادها، اگرچه به‌خوبی ریشه‌یابی نشده است، ولی شخصیت‌پردازی او در کار قابل ذکر است.

نویسنده‌ی کتاب در مقدمه‌ی خود برای بیان حس خود در رویارویی با شخصیت خواجه نظام‌الملک و مسایل دوران سلجوقیان چنین می آورد که «سه سال پژوهش، نوشتن و زندگی کردن با شخصیتی شیفته و خردگرا که حوادث تاریخی غباری دانسته بر چهره‌اش نشانده و شناختنش را از پس این همه غبار کاری بس دشوار، سخت و جانکاه جلوه می‌داد، آسان نبود، ولی وقتی این تلاش به بار می‌نشست و شاهد جان گرفتن شخصیت‌هایی شدم، که تا دیروز محو بودند و ناپیدا،حس خوبی، پیدا کردم، حسی غریب! که توصیف آن کمی سخت است.»^[3]

جدای از گونه‌ی شخصیتی که در این نمایشنامه به آن پرداخته شده است، پرداخت چنین متن‌هایی با توجه به شرایط تاریخی مفید فایده خواهد بود و مهم تر از آن این است که از یاد نبریم متنی در این راستا می‌تواند ارزشمندتر باشد که جز روایت و تاریخ‌نگاری، بتواند بر متن تاریخ، مواردی را بیافزاید که به ساخت تاریخ در زمان حال یاری رساند.

پی نوشت:

[1] صفحه‌ی 88 کتاب

[2] صفحه‌ی 37 کتاب

[3] صفحه‌ی 7 پیش‌درآمد کتاب