بدن و تنش
بدن و تنش
منطق احساس. ژیل دولوز. مترجم: بابک سلیمی‌زاده. انتشارات روزبهان. چاپ اول. تهران.1390. 1500 نسخه.280 صفحه .8500 تومان.
«ما با دقت کافی به آنچه نقاشان دبرای گفتن دارند گوش نمی سپاریم. آنها می گویند نقاش پیشاپیش در بوم نقاشی حضور دارد جایی که او با تمامی داده های فیگوراتیو یا احتمالاتی که بوم نقاشی را اشغال و تصرف کرده اند مواجه می شود. نبردی تمام عیار میان نقاش و این داده ها بر روی بوم رخ می دهد»[1]
نقاشی های فرانسیس بیکن نقاش بزرگ قرن بیستم،همیشه ذهن فیلسوفان را به خود مشغول داشته است. فیگورهای وی از جنس خشونتی خاص هستند که مستقیما خشونت یک احساس را بیان می کنند. منظره های وحشت، تصلیب ها، پیوند اعضای مصنوعی، نقص عضوها، و هیولاها. اما فیگورهای بیکن پیش از این که صرفا یک هیولا را باز نمایی کنند، خشونتی هستند که از یک واکنش و بیان حاصل می شوند. مثل خشونتی خود به خودی که در بدن ایجاد می شود به واسطه یک عطسه ناخوداگاه، یا فشار استفراغ و بیماری، یک لبخند هیستریک و در نهایت وضعیتی غیر معمول که بر بدن حادث می شود. مثل وقتی که مردی را مجبور کنند ساعت ها روی یک صندلی بشیند و طبیعتا مجبور است با بدنی کژ ریخت شده وضعیتش را ثابت نگه دارد.
بدن های بیکن فیگور های گوشتی هستند که انگار نمی توانند در طولانی مدت بر روی استخوان ها سوار و آویزان باشند. آنها میل به جدا شدن و ریخت از استخوان ها را با خود هماره دارند.
از این جهت آنچه بیکن درصدد نمایش آن است حرکتی است که بر بدن بی حرکت نمایش داده می شود.
نقاشی های بیکن بدون عمق هستند. ژرفا در آن وجود ندارد. و یا بسیار کم رنگ است. و از این نظر یک حجم تو خالی را می سازد که بدن این حفره تو خالی قرار داده می شود.
موقعیت هایی که در نقاشی های بیکن دیده می شود را تنها می توان در نمایش ها و تئاتر ها پیدا کرد. مخصوصا در نمایش های بکت از چنین موقعیت هایی بسیار می توان یافت.
در این کتاب در هر سر فصل به یکی از جنبه های نقاشی های فرانسیس بیکن پرداخته می شود. نزد دولوز هنر همان میل است. و میل یک سطح درون ماندگار است. امری پر و سرشار. میل خواهان ساختن و بر ساختن یک بدن بدون اندام است چیزی که در فیگور ها و نقاشی های بیکن به خوبی نمایش داده می شود. دولوز معتقد است فیگور های بیکن بیشتر از این جهت خوابیده اند که در حال فرسودگی هستند و نه از این جهت که خسته هستند. کژ ریختی این نقاشی ها در واقع نشان دهنده تنشی است که دنبال می کنند و نه نشان دهنده انفعال . این یک حرکت درجا و بالقوه است.
همان گونه که بکت می گفت: اینجا، عزیمت از اینجا و رفتن به جایی دیگر، یا همین جا ماندن، اما در آمد و شد. دولوز آثار بیکن را بر حسب مواد و نیروها بررسی می کند. از این جهت زیبایی شناسی دولوز را در این کتاب می توان زیبایی شناسی نیروها دانست. یعنی رویت پذیر کردن نیروها از خلال آثاری که بر ماده می گذارند. به نظر او نه خلق و یا بازتولید فرم ها، بل تصرف نیروها حائز اهمیت است. در این کتاب دولوز به بررسی تمامی جنبه های نقاشی های بیکن می پردازد. و خلق این نیروها را در تابلوهای وی توضیح می دهد.
این کتاب شامل 17 فصل است که فصل های آن عبارتند از: منطقه مدور و حلقه، یادداشتی بر فیگوراسیون در نقاشی گذشته، پهلوانی، بدن- گوشت و روح- حیوان شدن، خلاصه یادداشتی بر دوره ها و جنبه های بیکن، نقاشی و احساس، هیستری، نیروهای نقاشی، جفت ها و سه لته ها، یادداشت: سه لته چیست؟، نقاشی قبل از نقاشی، قیاس، نمودار، قیاس، هر نقاشی به شیوه خود تاریخ نقاشی را باز می گوید، راه بیکن، یادداشتی درباره رنگ و چشم و دست.
در ابتدای کتاب یاداشتی از ویراستار، مقدمه مفصلی ازمترجم، و پیشگفتار کتاب را می خوانید و در پایان کتاب نیز یاداشت ها و نمایه کتاب به اضافه تعدادی از نقاشی های بیکن پیوست شده است.
« ولی همان طور که گاهی فیگورها به واسطه اشکال و رنگ هایشان همچون هیولا به نظر می رسند،خط های شکل ساز، نیز گاهی اوقات به طرزی بد سلیقه ظاهر می شوند تو گویی استهزاء و مطایبه بیکن به عنوان دست افزاری عیله تزیین کاری به کار رفته است.»[2]
بارت چیست ؟
بارت چیست؟
بارت. جاناتان کولیر. مترجم: حسین شیخ الاسلامی. نشر افق. چاپ اول. تهران.1390. 2000 نسخه.200 صفحه .3800 تومان.
« پاسخ سریع به پرسش رولان بارت کیست؟ می تواند این باشد: یک ساختارگرای فرانسوی. اگر چه ممکن است طرفداران اصلی بارت تاکید کنند ساختارگرایی، تنها مقطعی کوتاه از زندگی حرفه ای او محسوب می شده و نه مقطعی که بارت در آن به راستی خودش بوده است؛ مقطعی بسیار مهم که منشاء تاثیرات او، ثمره ی پروژه ها و نگرش هایش و سکوی پرش او به سمت نقشه های آینده بود. وقتی ساختارگرایی به منبعی برای اقتدار تبدیل شده بود، بارت می توانست به راحتی از این عنوان فاصله گیرد و به دیگران اجازه دهد تا او را به عنوان یک پسا ساختارگرا بنگرند...»[1]
کتاب بارت کمی بعد از مرگ وی به چاپ رسید. این کتاب به تحلیل دست آوردهای بارت می پردازد. شحصیت ادبی و فکری بارت به قدری متنوع و پیچیده است که هر اثرش حاوی نکات بسیار آموزنده و پیچیده ای است که با قلم بسیار غنی او خواندن آثار وی را ضروری می نماید. قلم وی گاه بسیار پیچیده و دشوار است و گاه بسیار شگفت انگیز و جذاب. بنابر این خواندن آثار وی برای هر کسی نکته ای برای کشف کردن و کشف شدن دارد. این کتاب وجوه مختلف بارت را بررسی می کند و در اختیار علاقمندانش قرار می دهد.
بارت بسیار پر آوازه بود و هنگام مرگش استاد مهم دانشگاه کلر دو فرانس بود. یعنی در بالاترین جایگاه نظام دانشگاهی فرانسه قرار داشت. وی به سال 1980 از دنیا رفت و بیشمار سخنرانی و دست نوشته های کوتاه و مقالات و کتاب به جا گذاشت که تنوعی پیچیده را شامل می شوند. سخنرانی های وی جمعیت های متنوع و عظیمی را گرد خود می آورد.
تفکرات وی در باره زندگی روزمره در روزنامه ها منعکس می شد. کتاب« پاره هایی از سخن عاشق» وی درباره فن بلاغت عشق یکی از پر فروش ترین کتاب سال بود. در خارج از فرانسه شهرت وی حتی سارتر را هم پشت سر گذاشته است. اما وی به دلایل متنوعی شهرت دارد. وی استاد و بانی نشانه شناسی است که خطوط اصلی ساختارگرایانه دانش ادبیات را نیز ترسیم کرده است.
رولان بارت صدها اثر پراکنده در زمینه های گوناگون به چاپ رسانده است. کتاب نخست وی «اسطوره شناسی» اثر مهمی در مطالعات فرهنگی و مرجع مهمی در مباحث مربوط به طبیعت این موضوع است. آخرین اثر وی « اتاق روشن» نام دارد که اثری سر زنده و بسیار جذاب درباره عکس است. « لذت متن» وی یکی از کتاب هایی است که هنوز از پایه ای ترین دروس دانشگاهی مربوط به نقد ادبی و تدوری ادبی محسوب می شود. این کتاب به بررسی شخصیت پیچیده و آثار وی می پرازد. و نقش موثر و ضروری وی را در مطالعات فرهنگی و فکری جهان معاصر روشن تر می کند. کولیر درباره بارت می نویسد طرح های بارت بینش آدم ها را نسبت به پدیده های فرهنگی از ادبیات ، مد و تبلیغات گرفته تا انگاره های شان از خود، تاریخ و طبیعت تغییر می دهد. کولیر خود استاد ادبیات تطبیقی دانشگاه کورنل و یکی از شخصیت های پیشگام در جهان نظریه ادبی است.
کتاب بارت حاوی یازده فصل است که برخی از فصل ها عبارتند از: مرد نقش ها، تاریخ نگاری ادبی، اسطوره شناس، منتقد، ساختارگرا، جدلی و ...
در لابه لای کتاب نیز عکس هایی از بارت و همکاران و دوستانش دیده می شود.
این کتاب برای آشنایی جامع و کاملی درباره بارت کلید های خوبی ارائه می دهد تا خواننده بتواند با دید بازتری به کتاب های بارت رجوع کرده و بهتر مفهوم مطالب وی را درک و دریافت کند. کولیر در این کتاب تلاش میکند تا به این سوال که رولان بارت کیست پاسخی بدهد که همه جنبه های بارت را به نمایش بگذارد. این کتاب از طرف نشر افق تحت نام کتاب های جان کلام منتشر شده است.
« لذت متن نظریه ی لذت متنی، یک دستورالعمل و حتی یک اعتراف است. بارت می گوید: آن چه من در یک داستان از آن لذت می برم، مستقیما محتوا یا حتی ساختار آن نیست، بلکه خراشی است که به سطح ظریف آن می اندازم. من به جلو می شتابم، از متن می گذرم، در متن جست و جو می کنم و باز در آن غوطه ور می شوم.»[2]
شمارش معکوس مرگبار
شمارش معکوس مرگ بار
«یک رمانس دانشگاهی مرگبار» رمانی است از واگویه های شبانه یک بیمار رو به مرگ که خود را در اتاقش محبوس کرده و برای رسیدن مرگش به نوشتن می پردازد.
یک رمانس دانشگاهی مرگبار. محمود سعید نیا. انتشارات حرفه هنرمند. چاپ اول. تهران.1391. 2000 نسخه.160 صفحه .4800 تومان.
«خواننده خوب من این شماره های معکوس را با دست چپ می نویسم. با چشمان اشک ریز، عینک ته استکانی، فنجان قهوه و با قلب، کلیه، کبد، ریه، مخ و مخچه نامرغوب و با یک صندوقچه خاطره حاوی 55 کلمه ناقابل و یک دنیا دروغ و جعل و یاوه. خوانندگان خوب، بد نیست بدانید که می دانم بعضی از شما، خانم ها و آقایان ممکن است از این شاخه به آن شاخه پریدن ، جیک جیک کردن و بی ربطی این شماره های معکوس را خوش نداشته باشید.»[1]
یک رمانس دانشگاهی مرگبار واگویه های شبانه مردی است که چیزی به مرگش باقی نمانده است. روایت اصلی در لابه لای خرده روایت های بی شمار گم می شود و از این لحاظ خواننده بدون این که قصه اصلی را به درستی و کمال دریافت کند با بیشمار تم و داستان و رایت رو به رو می شود.
یک رمانس دانشگاهی مرگبار داستان مردی است که مرگ خود را نزدیک می بیند و از این جهت خود را در اتاقی دربسته محبوس می کند تا خاطرات خود را به یاد آورد و بنویسد. وی هر روز و هر شب دست به قلم می برد و از آنچه به ذهنش می رسد یادداشت برداری می کند. طنز و هجوی که گاه نثر داستان را در بر می گیرد به هیجان داستان می افزاید و خواننده را تا پایان این واگویه ها همراه خود می برد. راوی داستان درواقع از دیر رسیدن لحظه مرگش و انتظار کشنده ای که برایش غیر قابل تحمل شده است شروع می کند به شمارش معکوس و این شمارش معکوس را به یاری نوشتن به سرانجام می رساند. راوی خاطرات بی شماری از زندگی و مخصوصا دانشگاه خود به یاد می آورد و همه را در یک پازل درهم می چیند.
نویسنده درباره رمان خود می گوید: این داستان در فضایی سوررئال یا فراواقعی اتفاق می‌افتد و راوی آن خاطرات گذشته خود را به ویژه در محیط دانشگاه و با شخصیت‌های آن محیط بازگو میکند.
سعیدنیا درباره انتخاب نام این رمان توضیح می دهد: برای انتخاب نام کتاب خیلی مردد بودم. گزینه‌های زیادی داشتم اما به این نتیجه رسیدم که نام «یک رمانس دانشگاهی مرگبار» بهتر تم اصلی داستان را نشان می‌دهد. رمانتیک بودن داستان‌ها، بیان خاطرات دوران دانشگاه در این نام مشخص شده است و علاوه بر آن مرگ که یکی از تم‌های بنیادی اثر است به خوبی در نام بیان شده است.
یک رمانس دانشگاهی مرگبار حاوی شصت و شش قسمت است که هر کدام یک شب راوی را شامل می شود. راوی در قسمت شصت و ششمین بخش می نویسد شاید این شب نامه ها را اعتراف بگذارم یا گزین گویه های یک محتضر شمارش معکوس یا اقامت در شکم نهنگ در این بخش راوی با خود درگیر است که شب دارد به پایان می رود و مرگش هنور فرا نرسیده است. راوی تا زمانی که قلم را زمین نگذاشته است هنوز به زندگی ادامه می دهد. و در نتیجه این رمان بدون مرگ راوی به پایان می رسد . چون تنها چیزی که از نوشتن دریافت می شود زندگی است که هنوز در دست های راوی در جریان است در سطر پایانی داستان می خوانیم. تا تاول و خواب و روشنایی یا ابدی یا مانی یاد داشت و قلم زمین و خواب. و به این ترتیب داستان به پایان می رسد اما نمی دانیم داستان راوی اخر الامر به پایان رسیده است یا خیر. ما هر گز در نخواهیم یافت راوی به مرگ می رسد یا زنده نجات پیدامی کند و به روز دیگری چشم باز می کند.
یک رمانس دانشگاهی مرگبار داستان متفاوت و عجیبی است که خواننده را بسیار به خود درگیر می کند .این داستان با روایت تازه و بدیع اش یکی از رمان های خوبی است در این سال ها به چاپ رسیده است.
« زن مرحومه ام زیبا و با هوش نبود اما بسیار ثروتمند بود. بدون تردید، عاقلانه ترین تصمیم زندگی ام، ازدواج با او بوده است. اگر به تنبلی و بیکارگی دار و دسته مذکری شامل من، تامس رجینالد مکداک ایرلندی، کولای استرالیایی، تنبل آفریقایی و ابلومف روسی باشید، و فاقد حتی ذره ای میل و مهارت برای کسب درآمد، و در عین حال برنامه ای هم برای مرگ بر اثر گرسنگی نداشته باشید، آنگاه عاقلانه ترین تصمیم زندگی تان با عاقلانه ترین تصمیم زندگی من حکم دو نیم یک سیب خواهد داشت...»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 76 کتاب
[2] پشت جلد کتاب
خوش نشین
خوش نشین
خوش نشین. علی موذنی. انتشارات عصر داستان. چاپ اول. تهران.1392. 3000 نسخه.276 صفحه .12000 تومان.
«مرد گفت: شما خیلی ام پایین تر از قیمت روز نگفته ای!
مهرداد که جلوی در ایستاده بود گفت: قرارم نیست که خیلی پایین تر بگم. یه کم پایین تر گفته م، چون فروشنده واقعی ام! ربیعی گفت: اجازه بدین خواهش می کنم. این جوری نمی شه معامله کرد . شما یه چیزی بگی پاش واسی ایشونم یه چیز بگه پاش واسه! یه ذره انصاف همه مشکلاتو حل می کنه! یه با ردیگه م می گم و اصلنم دلم نمی خواد هیچ کدوم رو رقمی که من می گم نه بیارین، وگنه تا صبم که بشینیم اینجا و حرف بزنیم، بی نتیجه س!»[1]
یکی از دغدغه های مهم مردم ایران داشتن خانه و خرید خانه است. در شرایط نا بسامان اقتصادی که باراز مسکن دم به دم دچار تحولات بزرگی می شود و هر بار بر قیمت خاک افزوده می گردد خریدن و داشتن خانه یکی از آروزهای دست نیافتنی بسیاری از خانواده های ایرانی است.
جوانان بسیاری مجبور به اجاره نشینی هستند و کرایه سنگین خانه ها کمر بسیاری را خرد کرده است. بسیاری از خانواده ها با زن و فرزند های بزرگ و همینطور مادر و پدرهای مسن شان زندگی می کنند. در یک خانه 50 متری پذیرای عروس و دامادهایشان هستند و زندگی در چینین شرایطی برای بسیاری از این خانواده ها و زوج های جوان سخت و دشوار است و آسایش را به حداقل می رساند. جنگ و دعوا ها و بگو و مگو های بسیاری که در چنین شرایطی به وجود می آید در واقع یکی از دلایلش همین تنگی جا و هر روز با هم بر خورد داشتن ها ی مداوم است.
موضوع تازه ترین رمان علی موذنی به این دغدغه مهم می پردازد. خوش نشین ماجرای زن و شوهری است که با دست خالی آرزوی خانه دار شدن می کنند. آنها به مرور همه زندگی شان و حتی کوچکترین وسایلشان را می فروشند تا سقف کوچکی بالای سرشان باشد و خانه کوچکی بخرند. در جریان خرید خانه است که اختلاف ها و دردسر ها نیز شروع می شود و گرفتاری ها روی خود را نشان می دهد. تا جایی که پسر خانواده که با همسرش در خانه مادری زندگی می کند از مادرجدا می شود.
مرد خانواده ای که در این رمان توصیف می شود یک کارمند ساده است و حقوق اندکی دریافت می کند که برای خرج و مخارج زندگی هم کفاف نمی دهد چه رسد به خرید خانه. آنها منتظر فرزند هستند و با این حال همه تلاششان را برای خانه دار شدن می کنند.
ماجرایی که خیلی از زوج های جوان درگیر آن هستند و یکی از مشکلات جدی جوانانی است که می خواهند زندگی مشترک تشکیل بدهند. در بر خورد اول با این کتاب نکته ای جلب توجه می کند، جلد آن است. جلد کتاب یک صفحه آگهی همشهری است و به نظر می رسد کتاب در صفحه روزنامه پیچیده شده است. وقتی بیشتر به جلد کتاب دقت کنید نام کتاب را بالای صفحه می بینید که در مربع های قرمز رنگ مخصوص آگهی ها نوشته شده است و تازه متوجه می شوید این جلد کتاب است.
علی موذنی در باره این کتاب می گوید: حدود ده سال پیش که موضوع این رمان به ذهنم رسید فکر کردم موضوع پیش پا افتاده ای است که ارزش وقت گذاشتن ندارد اما این موضوع به دلیل کثرتش در جامعه مثل یک مهمان ناخوانده مدام خلوت مرا به هم می ریخت و برای نوشته شدن کرشمه می آمد. موضوع این رمان که شاید در جوامع دیگر، مشکلی مقطعی به نظر می آید ظاهرا واقعیت تلخ و همیشگی جامعه ما است که مدام دنبال خرید خانه بدوی و همیشه هم احساس کنی که از خرید آن عقبی و فاصله پولی ات هم رفته رفته با آن بیشتر و بیشتر می شود. برای همین از نوشته شدنش خیلی خوشحالم و فکر می کنم دردی را بیان کرده ام که نسبت به چند سال پیش عمیق تر شده است.
وی همچنین تاکید دارد ماجرای این رمان واقعی است و از زندگی دوستی به همین نامی که شخصیت اصلی دارد، برداشت کرده است به طوری که آن دوست را از دست داده است که چرا به زندگی آنها رخنه کرده و به کام خود رسیده است بدون اینکه حتی نام شخصیت های اصلی را تغییر دهد.
علی موذنی پیش از این رمان های « کشتی بان»،« مامور»،«شعر به انتظار تو»،« نه آبی نه خاکی»،« سفر ششم» و مجموعه داستان ها و رمان های دیگر را به بازار کتاب عرضه کرده است.
«تو خانه عالیه همیشه کاری هست که مهرداد انجام دهد. یک قفل خراب، شیری که چکه می کند و خیلی کارهای دیگر که هر چند کوچک اند اما قلب مهرداد را بزرگ می کنند. وقتی رضایت را در چشمان مادر می بیند احساس خیلی خیلی خیلی خوبی می کند مخصوصا حالا که خود دیگر پدر شده و فهمیده که پدر مادر چطور نگران حال و روز بچه اند.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 214 کتاب
[2] صفحه 111 کتاب
ایده های منثور
ایده‌های منثور
ایده های منثور. امید مهرگان. نشر روزبهان. چاپ اول. تهران.1391. 1500 نسخه.175 صفحه .4200 تومان.
«چرا افراد به هنگام بی کاری یا به نشانه سرخوشی و غیره سوت می زنند؟ سوت آن قدرها به منطق موسیقی نزدیک نیست که به منطق خود زبان. آدمی یاد سوت زن های حرفه ای می افتد که می کوشند با سوت با دیگری حرف بزنند. در اینجا چه اتفاقی می افتد؟ احتمالا نه اتفاق عجیبی و این مورد مهمی برای کشف این قرابت نیست: آنچه رخ می دهد ایجاد اختلالی در نظام فونتیکی یا آوایی بیان جملات است که همچنان استوار بر شباهتی حداقلی با فونتیک اصلی جملات است. »[1]
ایده ای منثور به قول خود امید مهرگان کلنجار رفتن دوباره با مشتی ایده تکراری است که نام هایشان از قرن ها پیش به ما رسیده است. این کلنجار رفتن ها به یاری کلمات همیشگی ایی است که تنها می توان در شکل های تازه تر و منظومه های جدید تر نوشته و تفکر شوند تا در بستر زبانی تازه به نوعی تفکر مفهومی تازه تری رسید.
وی در ابتدای کتاب جمله ای از والتر بنیامین نقل می کند که شاید بهتر بتوان ایده های منثور را درک کرد. والتر بنیامین در مقدمه برخاستگاه سوگنامه آلمانی می نویسد: «نسبت ایده ها با اشیاء همان نسبت تصاویر ستارگان با ستارگان است. این قیاس پیش از هر چیز می گوید: ایده ها نه مفاهیم اشیاء اند و نه قوانین شان. آن ها در خدمت شناخت پدیده ها نیستند و پدیده ها به هیچ رو نمی توانند معیارهایی برای موجودیت ایده ها باشند. اهمیت پدیده ها برای ایده ها منحصر به عناصر مفهومی شان است. جمع آوردن پدیده ها کار مفاهیم است. و آن تقسیمی که درون پدیده ها صورت می گیرد از این حیث هر چه مهم تر است که با یک ضربه واحد دو چیز را ممکن می سازد: نجات پدیده ها و بازنمایی ایده ها.»
امید مهرگان در مقدمه کتاب می نویسد:" نوشتن وسیله تفکر و ابراز بیان ایده ها نیست، برعکس تفکر در و از طریق نوشتن صورت می گیرد." وی معتقد است همه متون فلسفی بزرگ منظومه پردازی های دوباره از کلماتی واحد، از ترمینولوژی ای از پیش موجود بوده اند، در مقابل این توهم بزرگ که هر نوع تلاش برای توسعه زبان فلسفه و نظریه ممکن است دچارش شود و آن توهم معادل یابی های جدید و واژه سازی های حیرت انگیز است. به گفته آدورنو اما امروزه فیلسوف در برابر زبان از هم پاشیده ایستاده است. در این کتاب ایده را می توان ظاهر، فرم، یا شکل چیزها هم تعبیر کرد. نویسنده خود می گوید ایده ها در حکم تصویر چیزهایند. نوعی الهام یا فکر ناگهانی که به یاری کلمات بیان می شوند. امید مهرگان در پیشگفتار این کتاب کوچک 175 صفحه ای به طور جامع درباره ایده ها توضیحاتی ارائه کرده است. وی می نویسد: قطعات منثور هم در برابر کتاب های عظیم نظام پرداز فلسفی جای می گیرد و هم در برابر تکه پاره های منظوم.
این کتاب به غیر پیشگفتار نویسنده حاوی چهار بخش است. از جمله نثر جامعه، شش ایده دیگر که این بخش شامل ایده میگرن، ایده پنجره، ایده غیبت کردن، ایده توریست، ایده آغاز و ایده کتاب است، بخش سوم ایده ویرانه: تاریخ- طبیعت و در نهایت بخش چهارم برای یم مانیفست ترجمه نام دارد. این کتاب به شکل کتاب کوچک جیبی از سوی نشر روزبهان منتشر شده است. از امید مهرگان پیش از این کتاب های «الاهیات ترجمه» و « تفکر اضطراری» منتشر شده است.
« آنجا که پای دیگری به میان می آید، غیبت کردن اغلب حقیقتا جدی ترین و پیگرانه ترین شکل التفات به دیگری است. اگر بخواهیم به تعاریف متوسل شویم، باید بگوییم غیبت کردن آن نوع از سخن گفتن است که موضوع آن مستقیما و شخصا فردی دیگر، دیگری، است. آن هم با این شرط اساسی که فرد دیگر غایب باشد.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 70 کتاب
[2] صفحه 113 کتاب
وقایع نگاری یک زندیق
وقایع نگاری یک زندیق
وقایع نگاری یک زندیق. مصطفی جمشیدی. انتشارات عصر داستان. چاپ اول. تهران.1392. 3000 نسخه.168 صفحه .11000 تومان.
«بیست و پنج فرقه این جا زندگی می کنند. نگاه نکنید به باکو یا نفتکده یا هرجا، حتی تبریز و زنجان و خمسه. آن جا خشکی بود یا فوق فوقش جلگه یا صحرا... یک کوه با چند تا بزغاله یا میش که از گرسنگی جان به تنشان نمانده بود. هفت فرسخ در هفت فرسخ که می رفتی یک ماه بود در شبش و هزاران ستاره که جهت نگاهشان را با تو عوض می کردند و به تو می خندیدند، به نوع فرار تو با هرچی»[1]
وقایع نگاری یک زندیق تازه ترین کتاب مصطفی جمشیدی است. وی در این کتاب به موضوع قحطی در زمان جنگ جهانی اول می پردازد و کوچ ایرانیان به مناطق شمالی کشور و همچنین سفر به کشور روسیه.
این رمان، داستان سلوک دو شخصیت با عناوین فتحی و شریعت است که از منطقه غربی ایران یعنی زنجان و همدان به سمت شمال ایران کوچ می‌کنند و در واقع وارد یک سفر اودیسه‌وار می‌شوند و در این سفر فرهنگ شفاهی پدران ماست که توسط آنها روایت می‌شود. موضوع رمان موضوعی تاریخی است اما رمان رمان تاریخی نیست و بیشتر به تخیلات نویسنده درباره موضوع پرداخته می شود.
فصل اول رمان هم که به معرفی شخصیت‌ها می‌پردازد در واقع روایتی از زندگی این افراد پس از پایان سفرشان و حضورشان در اردوگاه‌های کار بازماندگان از جنگ است و در فصول بعدی با فلاش بک داستان این سفر روایت می‌شود.
نویسنده رمان درباره کتاب تازه اش می گوید: این رمان یک کار تاریخی نیست و یک کار داستانی است و ساحت این دو موضوع از یکدیگر جداست. البته داستان و روایت تاریخی در بخش‌هایی دارای اشتراک نیز می‌شوند و من هم نمی‌خواهم بگویم که باید به تاریخ پشت کرد. برای من همیشه این سئوال مطرح بوده که چطور شهر تهران در قحطی گندم پیش آمده به دلیل حضور نیروهای متفقین در تهران در زمان جنگ جهانی دوم سه میلیون نفر کشته داد و چطور این کشتار خاموش در کشور من صورت گرفت. این داستان هم به نوعی برمی‌گردد به نوع روایت داستانی خاطره‌انگیز در این زمان. شخصیت‌های این داستان این برهه از تاریخ را نقد می‌کنند. بحران هویتی را که وجود داشت البته به معنای فقدان آن ایمان واقعی نه ظاهری که به اسم مسلمانی باشد، آنها را وادار میکند که نان را ترجیح دهند و این سفر برای قهرمان پیش می‌آید که به سوی قفقاز حرکت کند.
جمشیدی فصل های مختلف رمانش را با عنوان «رنج» نام گذاری و تقسیم بندی کرده است. این رمان شامل پنج فصل است که با نام رنج 5 به اتمام می رسد.
داستان وقایع نگاری یک زندیق از روایت رخدادهای تاریخی و واقعی گذر کرده و به بستری سوررئال نزدیک می شود از این جهت سفر شخصیت ها یک جور سفر واقعی انتزاعی است و در آن به رخدادها و اتفاقات پیچیده و غریبی نزدیک و دور می شوند. گاه وقایع همچون کابوسی هولناک بر شخصیت ها عرضه می شوند.
مصطفی جمشیدی پیش از این رمان های « بال آتش، بال خون»،« بیداری»،« معبر به آخرالزمان»، «مرغ های دریایی این سوی آبها می میرند» و « یک سبد گل محمدی » و داستان های دیگر را به چاپ رسانده است.
« من فقط یک جا شنیده بودم حیوانی به حرف درآمده. همان سال که شما گذاشتید رفتید یوسف را به آب گرم ببرید، محرم بود که یک دسته شبیه خوان از مرنگان آمده بودند تعزیه بخوانند. اشقیا خوان لباس قرمز پوشیده بود و سبیل های درشتی داشت. یک دهاتی از اطراف هزار جریب سفلا آن قدر سر شبیه خوانی گریه کرد که از پا افتاد. پسر جوانی داشت که خامه باف بود. می شناختمش. می خواست اشقیا را بکشد. سر راه بازگشت تعزیه خوان ها تفنگ کشیده بود شمر را بکشد.»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 3 کتاب
[2] صفحه 88 کتاب