روزنامه تئاتر
روزنامه تئاتر
تئاتر واژه به واژه. ویل هاموند و دن استوارد. مترجم: محمد علی ارزانی و حدیث خسروی. چاپ اول. انتشارات افراز. تهران: 1393. 1100 نسخه.128 صفحه. قیمت: 7700 تومان.
« هنر فراتر از سرگرمی است. به عقیده من هنر چون کشتی ای است که حامل خود آگاهی جمعی یک ملت است و سوالات خطیری را که انسان از کنار آن ها با بی تفاوتی عبور می کند، مطرح می سازد. این نیاز به خصوص در سال های اخیر که ارباب قدرت روز به روز از روش های زیرکانه تری در دستکاری و تحریف اخبار استفاده می کنند، بیشتر احساس می شود»[1]
هر کسی می تواند قهرمان نمایش های واژه به واژه باشد. این شعاری است که در نمایش های ورباتیم یا واژه به واژه داده می شود. نمایش هایی که دیالوگ های نمایشنامه هایش را از مصاحبه ها و بحث و گفتگو های سیاسی یا اجتماعی افراد حقیقی می گیرد.
تئاتر ورباتیم اصطلاحی است که اشاره به منبع اصلی مکالمات نمایشنامه دارد. موضوع این است که نمایشنامه نویس یا بهتر بگوییم دراماتیست این نوع نمایش ها با مردم مختلف مصاحبه و آن گفتگو ها را ضبط می کند و با مجموع صحبت ها و تحقیقاتی که از یک موضوع خاص به دست می آورد، نمایشنامه ای خلق می کند. بر این اساس نمایشنامه تولید شده در واقع محصول اسناد و گزراش های رسمی و مستند است که با ویرایش و تنظیم دوباره به شکل درام در می آید و به صحنه کشیده می شود.
بنا بر این تعریف، قهرمان این نوع نمایش ها به جای افراد واقعی صحبت می کنند. در شیوه ورباتیم به جای اقتباس تجربیات و مشاهدات ، مستقیم به خود واقعیت رجوع می شود. البته گفته می شود این تعریف چندان هم مشخص کننده شیوه ورباتیم نیست زیرا که بسیاری از نویسندگان مدعی هستند شخصیت هایشان را از جهان واقعی گرفته اند. اما موضوع این است که در تئاتر ورباتیم چیزی که مهم است سندیت گفتگو ها است. آنها مدعی هستند نمایشنامه هایشان منبع قابل اعتماد اطلاعات است.
دراماتیست تئاتر وربایتم همچون یک روزنامه نگار عمل می کند. او موظف است حقیقت را بیان کند و تا آنجایی که به درام لطمه نخورد حقیقت را بیان کند. همان طور که یک روزنامه نگار باید اعتماد مخاطبش را به دست آورد شیوه ورباتیم نیز به دنبال جذب این اعتماد است. با این شیوه تئاتر به کمک روزنامه نگاری می آید و کمبود های آن را جبران می کند. اما به هر صورت شیوه ورباتیم به دنبال خلق درام و نمایش است و نمی تواند دقیقا جای روزنامه نگار را بگیرد.
ورباتیم نوعی تئاتر مستند است. از این رو می توان به خوبی از این شیوه برای اطلاع رسانی به مردم و مطرح کردن مسائل سیاسی و اجتماعی روز بهره برد. جر و بحث های دادگاهی، مناظره های سیاسی و مشکلات اجتماعی خوراک خوبی برای این نوع نمایش ها است. برای مثال محتوای نمایش هایی چون « نام من راشل کوری است»،« رنگ عدالت» و « گفتگو با تروریست ها» در مورد مسائلی چون زجر مردم فلسطین ، نژاد پرستی، بی عدالتی و خطر تروریسم جهانی است.
در دیباچه کتاب توضیح داده شده که هدف از نوشتن این کتاب معرفی شیوه های گوناگون استفاده از تئاتر ورباتیم با توجه به مقالات دست اول پیشگامان این تئاتر است. همچنین علاوه بر این که خواننده را با این واقعیت آشنا می کند که مرزبندی صریحی برای تئاتر ورباتیم وجود ندارد، برای دوست داران این روش فرصتی ایجاد می شود تا با سوالاتی نظیر معنای واقعیت و داستان، تمرین، تحقیق، تدوین، تکنیک های اجرای و نمایش آشنا شود. مقالات و مصاحبه های جمع آوری شده در این کتاب هر یک محصول مباحثات فراوان تاریخ تئاتر مستند است.
در این کتاب مقاله هایی از روبین سوانس ، آلکی بلاث و نیکلاس کنت گنجانده شده که همگی در این نوع تئاتر فعالیت کرده اند و نمایش های به یاد ماندنی ای به روی صحنه برده اند. از کارهای سوانس می توان به نمایش« کتاب آشپزی عربی اسرائیلی»،« فراتر از مرز» اشاره کرد که با این روش نوشته شده است. «بیا بیرون الی» اولین نمایش الکی لایث، نمایش های برتر سال 2004 است که از طرف منتقدان تایم اوت تقدیر شد. ریچارد نورتون تایلر نیز مدیر تحریریه امور امنیتی روزنامه گاردین انگلیس است. نمایش های دراماتیک وی که به تئاتر های قضایی معروفند، عبارتند از: «رنگ عدالت»، «شنبه خونین»، و «دادخواست». دادخواست در سالن تری سایکل به نمایش در آمد و موضوعش پرسش و پاسخ از شاهدان دادگاهی تخیلی در مورد جرائم خشونت علیه عراق در دولت تونی بلر بود.
این کتاب همچنین شامل گفتگوی دیوید هیر و ماکس استافورد لارک و نیکلاس کنت و دن استوارد در باره موضوع تئاتر ورباتیم است.
این کتاب برای پژوهشگران تئاتر های دیگر مفید است و می تواند اطلاعات خوبی درباره تئاتر مستند به دانشجویان تئاتر ارائه و آنها را با شیوه های روز تئاتر دنیا آشنا کند.
این کتاب شامل دیباچه ای است که تا حدودی مفهوم تئاتر وربایتم را توضیح می دهد و پنج فصل دارد که عبارتند از : روبین سوانس، دیوید هیر و ماکس استافورد کلارک، آلکی بلایث، ریچارد نورتون تایلر و نیکلاس کنت.
« استافورد کلارک: من فکر می کنم ورباتیم اسلحه نویی است که آزادی عمل بیشتری به نویسنده می دهد تا گه گاه از پشت میز کامپیوتر و زیر شیروانی (یا هر جایی که امروزه نویسندگان در آن می نویسند) فاصله بگیرد و به میان جامعه برود و»[2]
پی نوشت:
[1] صفحه 13 کتاب
[2] صفحه 69 کتاب
