خفقان

روایت خفقان، از زبان یک کودک

---

« ته دره»  شامل داستان هایی است از شرایط و روزگار خفقان دیکتاتوری چائوشسکو  و بدبختی های مردمان رومانی در آن روزگار.

---

ته دره. هرتا مولر. مترجم: مهرداد وثوقی. انتشارات مروارید. چاپ اول. تهران: 1392. 1100 نسخه.156صفحه. قیمت: 6900تومان.

« گاهی که ساکت ساکت می خوابیدم، هنوز خش خش می کرد. می ترسیدم آن مرد گنده استخوانی به اتاقم بیاید. همان که خانه ای در حاشیه دهکده خریده، هیچ کس هم نمی دانست از کجا آمده، با این حال همه می دانستند چون اسکلت درشتش را به موزه فروخته و ماهیانه از آنها پول می گیرد. مجبور نیست تن به کار کردن بدهد.»^[1]

 ته دره از نخستین داستان های هرتا مولر محسوب می شود. این مجموعه داستان از کتابی که در سال 1982 به چاپ رسیده انتخاب شده است.  این مجموعه داستان در دوران دیکتاتوری چائوشسکو و فلاکت مردم رومانی می گذرد.

خود کتاب درست زمانی منتشر شد که خفقان جامعه در زمینه ممیزی کتاب بسیار بود. مولر در این داستان ها با لحن و ساختاری هوشمندانه  شرایط زمانه اش را به تصویر کشیده است. همه داستان ها در روستای کوچکی می گذرد که استعاره از یک جامعه بزرگتر است.

مترجم درباره این داستان ها می گوید: نام اصلی کتاب معادل فارسی مناسبی ندارد و به معنای انتهای پستی هر چیزی است. این کتاب در زبان انگلیسی نیز سرزمین های پست نامیده شده که مناسب نیست. از آن جا که داستان در روستایی در ته یک دره اتفاق می افتد، عنوان ته دره را برای این کتاب انتخاب کردم. در این داستان ها آثار منفی روانی جامعه را بر شکل گیری شخصیت راوی کودک که بخشی از کل جامعه است می توان دید. داستان های این کتاب ماجراهایی است که از دیدگاه یک کودک روایت می شود. ماجراهایی تکان دهنده از وضعیت جامعه ای که در فقر و خفقان پیچیده شده است.

داستان های این کتاب از زبان دختر بچه ای روستایی نقل می شود که ترکیبی از دیده های او از دنیای واقعی و خیال های کودکانه اش، و زندگی میان دهقانان سرگردان و آشفته حال، حس و حالی زیبا از آن دنیای ماتم بار را به تصویر کشیده است.

در یکی از این داستان ها زندگی خانواده ای را می بینیم که برای شستشوی خود مجبور هستند از یک وان و مقدار مشخصی آب گرم استفاده کنند. این خانواده پر جمعیت یکی یکی  و به نوبت داخل وان حمام می شوند تا اینکه نفر آخر پدربزرگ این خانواده است. موقع حمام کردن وی آب دیگر سرد شده است اما بالاخره او نیز موفق می شود خود را تمیز کند. آنها در آبی خود را می شورند که به مرور از تمیزی به کثیفی می رسد . راوی تنها چرک های لوله شده ای را توصیف می کند که به مرور روی سطح آب را می پوشاند. در آخر خانواده در این آب پر از چرک های لوله شده حمام کرده و دریچه وان را بر می دارد تا آب به شدت کثیف خارج شود. خانواده همگی به ظاهر تمیز شده اند و منتظر فیلم شب یک شنبه نشسته اند. در این داستان به خوبی فقر و در عین حال کثافتی را که این انسان ها درون آن غلت می زنند نشان داده می شود. کثافتی که به مرور انسان ها به آن عادت می کنند.  

در یادداشت پشت جلد کتاب می خوانیم: ته دره از جمله نخستین آثار مولر است که شهرت و جوایزی برایش به ارمغان آورد. مولر در این کتاب نیز، همچون اغلب آثارش، به محیط خفقان بار رومانی در زمان دیکتاتوری چائوشسکو و فلاکت مردمانش پرداخته است. نویسنده برای ارائه ی بازتابی از آن محیط، و به سبب ویژگی های حکومت کمونیستی و ممیزی های شدید آن دوره ، قالب خاصی را برای داستان گویی برگزیده است. داستان های این کتاب از زبان دختر بچه ای روستایی نقل می شود که ترکیبی از دیده های او از دنیای واقعی و خیال های کودکانه اش، و زندگی میان دهقانان سرگردان و آشفته حال، حس و حالی زیبا از آن دنیای ماتم بار را به تصویر کشیده است.

هرتا مولر ، شاعر و نویسنده آلمانی و برنده جایزه نوبل است. وی را به خاطر موضوع نوشته هایش دنباله رو هاینریش بل و گونتر گراس می دانند. از آثار دیگر وی می توان به « قرار ملاقات»،« گذرنامه»،« سرزمین گوجه های سبز» و « مسافر یک لنگه پا» اشاره کرد که همگی به زبان فارسی ترجمه شده است.

مجموعه داستان ته دره شامل داستان هایی است که عبارتند از: سخنرانی مراسم تدفین، خانواده من، گلابی های گندیده، ته دره، موسیقی غم انگیز، پنجره، مرد قوطی کبریت به دست، دهکده نامه، رفتگران، پارک سیاه و روز کاری، درباره مدل فکل و سبیل آلمانی، اتوبوس دهکده، پدر، مادر و فرزند، پارک سیاه.

« پاهای کته پایین تر از پاهای من است، سر کته بالاتر از سر من قرار گرفته، شکم کته حرارت بیرون می دهد، تشک حصیری در زیر بدن نحیف و کودکانه ام خش خش می کند»^[2]

پی نوشت:

[1] صفحه 26

[2] صفحه 104 از داستان گلابی های گندیده