کتابان

مروری بر کتاب های منتشر شده سال

کتابان

مروری بر کتاب های منتشر شده سال

گزارش به انگلیس


گزارشی به انگلیس


« گزارش سر مورتیمر دوراند» گزارش وزیر مختار انگلیس از وضعیت داخلی ایران در دوره ناصرالدین شاه است.

گزارش سر مورتیمر دوراند»

 گزارش سر مورتیمر دوراند.اسنادی درباره وضعیت ایران. مترجم: احمد سیف. نشر نی. چاپ اول. تهران: 1392. 1000 نسخه.133 صفحه. قیمت: 8400 تومان.

« ما می توانیم با توسل به حرص و آز شاه بعضی اصلاحات را اعمال کنیم. شاه برای پول تقریبا هر کاری میکند. مثلا می توانیم به او وامی بدهیم تا بتواند بدهی اش بابت رژی را بپردازد و مبلغ قابل توجهی هم برای خودش بماند تا ترغیب شود که مدیریت گمرک جنوب را به ما بسپارد و بگذارد اوضاع مالی را سامان بدهیم. »[1]

گزارش سر مورتیمر دوراند حاوی اسنادی درباره وضعیت ایران در دهه پایانی قرن نوزدم است. در این کتاب ده گزارش از ماموریت سرمورتیمر دوراند وزیر مختار انگلیس به درخواست  نخست وزیر وقت انگلیس، لرد رزبری نوشته شده است. گزارش هایی از سال های 1994 تا 1900.

لرد رزبری، نخست وزیر وقت بریتانیا که از نفوذ گسترده روسیه در دربار ناصرالدین شاه بیم داشت، سر مورتیمر دوراند را که از خدماتش  در هند و افغانستان رضایت خاطر داشت، به عنوان ویزر مختار بریتانیا به ایران فرستاده تا ارزیابی دقیقی از اوضاع و احوال این کشور در سال های پایانی قرن بیستم داشته باشد.

در زمانی که دوراند به گزارش خود می پرداخته است، نفوذ روسیه در دربار ایران دوره ناصری بسیار گسترش یافته بود و از سوی دیگر توجه دولت بریتانیا به حوادث دیگری مانند درگیری دولت بوئر معطوف بود. همه این شرایط بر فعالیت دوراند تاثیر گذاشته است و در نامه هایی که به لرد کرزن نوشته، راه هایی را برای وضع سیاست های انگلیس در ایران مطرح و توصیه می کند.

دوراند در گزارش خود شاه را پول پرست و خوش گذران معرفی می کند. و می نویسد: به گمانم باید دست از اصلاحات عمومی و کلی بکشیم و ایران را کشوری قانونمند و در حال توسعه بسازیم. بعضی اصلاحات اداری را می شود به تدریج اجرا کرد ولی کار ساده ای نیست. حتی اگر روس ها با ما مخالفت نکنند. البته هر اصلاحی به ضرر قدرتمندان و منافع آن ها خواهد بود و در ایران کسی نیست که حقیقتا وطن پرست و خواهان بهبود اوضاع باشد. »[2]

دوراند در گزارش خود درباره قدرت و نفوذ اسلام نیز گرازش تهیه کرده و می گوید باید از این قدرت در جهت منافع انگلیس استفاده کرد. وی در جایی از کتاب می نویسد: این واقعیت دارد که اسلام هنوز نیرویی زنده است. اگر بتوان کشورهای عمده اسلامی که هنوز خود را حفظ کرده اند به منافع اتحاد با یکدیگر در برابر قدرت هایی که همه آن ها را تهدید می کند متقاعد کرد، در آن صورت بریتانیا با شصت میلیون هندی مسلمان خود، رهبر طبیعی چنین اتحادی خواهد بود

دوراند در گزارش خود درباره قدرت و نفوذ اسلام نیز گرازش تهیه کرده و می گوید باید از این قدرت در جهت منافع انگلیس استفاده کرد. وی در جایی از کتاب می نویسد: این واقعیت دارد که اسلام هنوز نیرویی زنده است. اگر بتوان کشورهای عمده اسلامی که هنوز خود را حفظ کرده اند به منافع اتحاد با یکدیگر در برابر قدرت هایی که همه آن ها را تهدید می کند متقاعد کرد، در آن صورت بریتانیا با شصت میلیون هندی مسلمان خود، رهبر طبیعی چنین اتحادی خواهد بود که می توان بخش های جنوبی آسیا را از بسفر تا پنجاب حفظ کند و در این راستا از حمایت همه کشورهای مسلمان برخوردار خواهد بود.

پشت جلد کتاب درباره این کتاب نوشته شده است

1-رسیدن به توافق با روسیه تزاری بر سر حفظ منافع انگلیس،2-هشدار به روسیه که پیشروی تند در شمال ایران با واکنش شدید انگلیس در جنوب رو به رو خواهد شد و هر گونه فعالیت روس ها در مناطق جنوب از جمله دایر کردن کنسولگری را نا ممکن خواهد ساخت،3-ادامه سیاست های سنتی نسبت به ایران و نظام سلطنتی اش در چار چوب ایجاد تغییرات روزافزون و بهبود بخشیدن به مدیریت و اداره کشور، سه راه حل مساله ایران بود که با ترور ناصرالدین شاه مذاکرات دوراند با دولت انگلیس درباره استقراض به ایران شکست خورد. پایان ماموریت و بازگشتن به انگلیس در آوریل 1900 مصادف با تصویب رسیدن استقراض از سوی دلت روسیه همراه شد. 

نامه سرهنگ پیکو به سرمورتیمر دوراند، یادداشت نواب حسنعلی خان درباره اجداد، زندگینامه و شخصیت علی اصغر خان صدر اعظم، دفاتر نمایندگی تازه در آسیای میانه و قفقاز، گزارش سرهنگ پیکو درباره سیاست های گذشته و حال ایران،  کنسولگری در شمال ایران : تبریز، کنسولگری در شمال: رشت، نامه نواب حسنعلی خان، گزارش لرد کرزن درباره موقعیت ایران، و گزارش درباره کمک مالی به ایران آمده است که محتویات و فهرست کتاب را تشکیل می دهد.

پی نوشت:

[1] صفحه 20 و 12 کتاب

[2] صفحه 19 کتاب

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد